Сяргей гнаў аўтамабіль, па дарозе, не заўважаючы нічога. Фары сустрэчных машын сляпілі вочы, але ён нават не звяртаў на гэта ўвагі. Ён думаў толькі аб тым, што не давала спакою ўжо не адзін месяц: чаму жыццё не складваецца, чаму так атрымалася ў яго, як яму жыць далей на гэтым свеце.
З Наташай яны пазнаёміліся яшчэ ў інстытуце. Яна вучылася курсам пазней. Сустракаліся пару гадоў, затым пажаніліся. Пару гадоў жылі ў абласным цэнтры, але там нічога не свяціла з жыллём, таму пераехалі ў яго родны райцэнтр. Там, з дапамогай яе бацькоў, прыдбалі кватэру. Ён нават умудрыўся сабраць на «Жыгулі». Клопату прыбавілі дзве дачушкі-пагодкі, якія з радасным віскам сустракалі яго з працы. Адным словам, жыццё ішло. Але ж з цягам часу яны з Наташай сталі страчваць пачуццё адзінства, якое было ў іх на першых гадах сумеснага жыцця. Можа, і ён у гэтым вінаваты? Сталі часцей сварыцца, нават па дробязях, з-за чаго ён стаў пазней прыходзіць з працы і, бывала, «пад мухай». Спакою ў доме гэта не прыбаўляла.
У адно з такіх позніх вяртанняў ён пазнаёміўся ў аўтобусе з Верай. Вера развялася з мужам год таму і выхоўвала дачку. Выпадковае знаёмства перарасло ва ўзаемную сімпатыю ці прывязанасць. Яны сталі сустракацца. У хуткім часе Наташа пачала аб гэтым здагадвацца, але выгляду не падавала. I вось сёння, калі ён ішоў з Верай пад ручку, адбылося тое, што павінна было некалі адбыцца: Наташа іх заўважыла. Сяргей даўно разумеў, што рана ці позна гэта адбудзецца, ды не мог адмовіцца ад Веры. А сям'ю кінуць таксама не мог.
Адным словам, думай сабе, браце. I калі ён сёння прыехаў з працы дахаты, яго чакаў сюрпрыз: каля парога ў прыхожай стаялі два чамаданы з рэчамі. «Такі бацька дзецям не патрэбен», — сказала Наташа і выйшла з пакоя, узяўшы за рукі Віку і Олю. Сяргей у запале грымнуў дзвярамі так, што са столі пасыпалася пабелка, і выскачыў на вуліцу. Ён сеў у «Жыгулі» і паімчаў у невядомым накірунку. Нёсся некуды ці то ад жыццёвых праблем, ці то ад сябе — і сам не ведаў. Рукі прывычна круцілі баранку, ён недзе зварочваў, але ўсё гэта было на ўзроўні «аўтапілота». На нейкім невялічкім узгорачку машына адчайна завыла і заглухла. Ён крутануў некалькі разоў стартэрам, ды нічога не атрымалася: рухавік не хацеў працаваць, быццам ён стаміўся сёння ад свайго гаспадара. Сяргей выйшаў на позні вераснёўскі вечар, падняў капот, пастаяў хвіліну і закрыў яго — усё роўна нічога не відаць.
Сяргей азірнуўся па баках і аж здранцвеў: дык ён жа амаль трапіў у сваю родную вёску! Яшчэ з кіламетр — і за наступным узгоркам яго вёска, Навасёлкі. А каля машыны, метраў за трыста, вясковыя могікі, на якіх пахаваныя бацькі. Чатыры гады таму ад хваробы раптоўна памёр бацька, а за ім, не счакаўшы і года, пайшла і маці. Яны з братам забілі дошкамі вокны ў бацькоўскай хаце, зладзілі помнік на магіле — і болей Сяргей у вёску не паказваўся...
Ісці ў вёску не хацелася: старых знаёмых засталося мала, ды і ад тых пачнуцца пытанні. А размаўляць сёння ні з кім не хацелася. Надзеі, што хто-небудзь будзе ехаць, было мала — у такую пару па гэтай дарозе машыны амаль не ходзяць. Надзеўшы лёгкую куртачку, ён рашыў перачакаць да раніцы і там ужо па-віднаму глядзець, што рабіць далей. Тым больш што сёння пятніца, і заўтра не трэба на працу. Ён забраўся на задняе сядзенне, скурчыўся і падрыхтаваўся драмаць да раніцы. Сон да яго не ішоў — вельмі свежыя былі «раны». Узгадаліся бацькі, родная хата, дзяцінства. Раптам яму зрабілася страшна ад блізкасці могілак: здавалася, зараз пачнецца нешта жахлівае. Сяргей падхапіўся і хуценька пазашчоўкваў усе дзверцы ў машыне, каб ніхто не дабраўся да яго. Яму падалося, што ўсе мерцвякі паўсталі з магіл і шэрымі зданямі абступілі машыну. Там, у цемры, яны цягнуць да яго свае ссохлыя рукі з голымі касцямі, разлапістыя, як голле дрэў. Яны хочуць схапіць яго і павалачы з сабой у тую халодную пустэчу. Але нічога не рабілася, стаяла тая ж цемра і цішыня. Толькі па-ранейшаму самотна шумелі сосны на могілках у сваіх адвечных думках. Памалу стаў супакойвацца, галава міжволі стала хіліцца ўніз...
Ён сядзіць каля стала, на якім невялічкай горкай ляжаць свежаспечаныя румяныя бліны. Маці раз-пораз дастае іх з печы і кладзе ў гэтую горку. Сяргей есць іх, макаючы ў смятану, і не можа наесціся. Маці прысела каля стала, падперла далонню галаву і з задавальненыем узіраецца, як Сяргей уплятае бліны. Сполахі агню з печы падаюць ёй на твар і надаюць яму нейкі асаблівы іканапісны выгляд. «Ну, ці падабаецца табе, сынок, матчына страва?» - пытаецца яна. «Угу», — толькі і можа прамовіць з набітым ротам Сяргей. Маці памаўчала, затым уздыхнула і мовіла: «Дрэнна, сыне, што забыў нас з бацькам, ужо каторы год не быў на нашай магіле». Сяргей спыніўся, выцер далонню вусы і ціха схіліў галаву: «Даруй, мама». Маці яшчэ крыху памаўчала і зноў загаварыла: «Сям'ю ты таксама забыў, сынок. Нядобра гэта. Азірніся, сыне, назад, нешта ты не так робіш». Сяргей толькі і змог зноў прамовіць ледзь чутна: «Даруй, мама». Ён прытуліўся да матчыных грудзей, як некалі ў дзяцінстве, калі яму было крыўдна і балюча, калі трэба было пажаліцца ёй. Маці ў такіх выпадках, гладзячы яго па галаве, казала: «Нічога, сынок, усё будзе добра». I ад яе зыходзіла такое цяпло, такая дабрыня, што Сяргею стала няёмка і крыўдна за тое, што ён не ведае, як жыць далей. I ён не стрываў і заплакаў. Слёзы, буйныя як боб, ліліся з яго вачэй, і не было ім канца. Маці пагладжвала яго па галаве і прыгаворвала: «Не плач, сынок, усё будзе добра, усё наладзіцца». А ён плакаў, уткнуўшыся ў матчын фартух. Ад маці ішлі і ахутвалі яго хвалі цяпла, ад якога яму станавілася ўсё лягчэй і лягчэй. Боль паціху стаў прападаць, адыходзіць. Пачаў супакойвацца і ён. Слёз амаль ужо не было, толькі ён яшчэ ўздрыгваў плячамі, нібы падлетак. А матчына цяпло накрывала яго, не раўнуючы, як коўдрай, пад якой яму станавілася так пяшчотна і ўтульна, што вочы сталі зліпацца самі па сабе. І было так прыемна засынаць пад гэтай коўдрай...
Сяргей прачнуўся ад таго , што сонечны прамень трапіў яму прама ў вочы . Ён падхапіўся і сеў. Правёўшы рукою па твары, ён адчуў, што той мокры ад слёз . За шклом аўтамабіля ў поўную сілу ўступаў вераснёўскі ранак – яшчэ не халодны, але ўжо і не цёплы. Сяргей выйшаў з машыны, агледзеўся і рашуча накіраваўся у бок могілак . Ён падышоў да магілы бацькоў, схіліўся і згроб з магілы сухую ігліцу і лісце, нанесенае ветрам. Было ціха і спакойна. Раніца паступова набірала моцы, абуджаючы ўсіх, хто яшчэ не азваўся на ласкавае святло сонейка. Нават стромыя сосны не хацелі парушаць цішыню светлай раніцы. Сяргей прысеў, выцер з фотаздымкаў на помніку пыл і на хвіліну прытуліўся да яго, быццам штосьці сваё хацеў аддаць тым, хто тут ляжаў. Пасядзеўшы, ён устаў і накіраваўся да машыны. Машына завялася амаль адразу, толькі фыркнула, як наравісты конь. Сяргей развярнуў яе і скіраваў на горад.
Каля могілак стала зусім ціха. Сівы дым ад аўтамабіля хутка развеела лёгкім ранішнім ветрыкам, і нішто не нагадвала, што нехта тут правёў ноч. І толькі сонца, падымаючыся ўсё вышэй, спрабавала адарыць сваім апошнім асеннім цяплом гэты куток, гэты край, гэту зямлю.
МІХАІЛ ЗІЗЮК
No comments:
Post a Comment