30 кас 2007 г.
29 кас 2007 г.
Творчая сустрэча з паэтам Сяргеям Законнікавым
27 кастрычніка ў Навагрудку адбылася творчая сустрэча вядомага беларускага паэта і перакладчыка Сяргея Законнікава з прыхільнікамі яго творчасці.
Сяргей Законнікаў нарадзіўся 16.09.1946 г. у вёсцы Слабада Бешанковіцкага раёна Віцебскай вобласці ў сям'і настаўнікаў.
Скончыў філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (1969). Выкладаў беларускую мову і літаратуру ў Клетнаўскай сярэдняй школе Барысаўскага раёна (1969-1970). Пасля - літсупрацоўнік ушацкай раённай газеты «Патрыёт» (1970-1971), сакратар Ушацкага райкома камсамола (1972-1975). З сакавіка 1975 г. - карэспандэнт, загадчык аддзела газеты «Чырвоная змена», з кастрычніка 1975 г. - карэспандэнт газеты «Звязда». З 1978 г. інструктар, з 1979 г. загадчык сектара мастацкай літаратуры аддзела культуры ЦК КПБ, з 1986 г. - галоўны рэдактар часопіса «Полымя». Сябра Беларускага ПЭН-цэнтра з 1989 г. Сябра СП СССР з 1977 г.
Першы верш апублікаваў у 1963 г. (газета «Віцебскі рабочы»). У 1970 г. у калектыўным зборніку «Рунь» надрукавана падборка вершаў. Аўтар зборнікаў паэзіі «Бяседа» (1973), «Устань да сонца» (вершы і паэма, 1976), «Пакуль жыве мая бяроза» (вершы і паэмы, 1981), «Вера, Надзея, Любоў» (1983), «Прысак часу» (вершы, паэмы, 1986), «Сутнасць» (вершы і паэма, 1987), «Вечная далеч» (1987).
Перакладае на беларускую мову паасобныя творы расейскіх, украінскіх, грузінскіх і летувіскіх паэтаў.
Лаўрэат Літаратурнай прэміі СП Беларусі імя. А.Куляшова (1982) за кнігу вершаў «Пакуль жыве мая бяроза».
Галіна Кавальчук
Сяргей Законнікаў нарадзіўся 16.09.1946 г. у вёсцы Слабада Бешанковіцкага раёна Віцебскай вобласці ў сям'і настаўнікаў.
Скончыў філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (1969). Выкладаў беларускую мову і літаратуру ў Клетнаўскай сярэдняй школе Барысаўскага раёна (1969-1970). Пасля - літсупрацоўнік ушацкай раённай газеты «Патрыёт» (1970-1971), сакратар Ушацкага райкома камсамола (1972-1975). З сакавіка 1975 г. - карэспандэнт, загадчык аддзела газеты «Чырвоная змена», з кастрычніка 1975 г. - карэспандэнт газеты «Звязда». З 1978 г. інструктар, з 1979 г. загадчык сектара мастацкай літаратуры аддзела культуры ЦК КПБ, з 1986 г. - галоўны рэдактар часопіса «Полымя». Сябра Беларускага ПЭН-цэнтра з 1989 г. Сябра СП СССР з 1977 г.
Першы верш апублікаваў у 1963 г. (газета «Віцебскі рабочы»). У 1970 г. у калектыўным зборніку «Рунь» надрукавана падборка вершаў. Аўтар зборнікаў паэзіі «Бяседа» (1973), «Устань да сонца» (вершы і паэма, 1976), «Пакуль жыве мая бяроза» (вершы і паэмы, 1981), «Вера, Надзея, Любоў» (1983), «Прысак часу» (вершы, паэмы, 1986), «Сутнасць» (вершы і паэма, 1987), «Вечная далеч» (1987).
Перакладае на беларускую мову паасобныя творы расейскіх, украінскіх, грузінскіх і летувіскіх паэтаў.
Лаўрэат Літаратурнай прэміі СП Беларусі імя. А.Куляшова (1982) за кнігу вершаў «Пакуль жыве мая бяроза».
Галіна Кавальчук
16 кас 2007 г.
Фіялкі
Наталля Стэцка ужо больш як дваццаць пяць год працуе выкладчыкам па класу фартэпіяна ў Навагрудскай школе мастацтваў. Але акрамя музыкі яна захапляецца яшчэ і іншымі цікавымі справамі. Адно з яе хобі – гэта развядзенне сартавых фіялак. Іх у калекцыі Наталлі больш як 80 гатункаў. А займацца яна гэтай справай пачала 10 год назад. Хаця да гэтага ў яе ўжо была практыка вырошчвання розных галандскіх раслін. А “заразіла” яе менавіта сенаполіямі (фіялкамі) жанчына- кветкавод з Баранавічаў. Квітнеючыя фіялкі ў доме гэтай жанчыны пакарылі адчувальную душу піяніст кі. І яна да гэтага часу помніць, што тыя першыя прывезеныя фіялкі называліся “Пірат” і “Марс”. А потым ужо з’явіліся - “Зіма ўсміхаецца”, “Сіняя ўспышка”, “Блакітны туман”, “Багіня прыгажосці”, “Каралеўскі скарб”, “Сіняе зачараванне” , “Таццянін дзень” і г. д.
“Мне падабаюцца фіялкі за тое, што яны практычна ніколі не спяць – іх можна разводзіць, укараняць у любы час года. Акрамя таго, яны даюць не толькі форму лісця, але і колеравую прыгажосць. Кожны кветкавод чакае, калі кветка зацвіце. А чаканне цуда – гэта і ёсць шчасце. Калі зацвітае першая фіялка – а яна квітнее вельмі прыгожа, потым чакаеш, калі раскрыецца другая, трэцяя, чацвёртая кветка… І асабліва зімою, калі на вуліцы мяцеліца, а на тваім падаконніку фіялкі розных форм, і ўсіх колераў вясёлкі – гэта проста дзіва, на якое немагчыма налюбавацца.”
Трэба зазначыць, што захапленне раслінным светам у Наталлі пачалося яшчэ са школьных год. У тыя далёкія часы менавіта настаўніца біялогіі Ніна Пятроўна Шышло змагла прывіць сваёй вучаніцы любоў да раслін. За гады заняткаў гэтай справай Наталля наладзіла кантакты з фіялкаводамі з Ліды, Мінска, Баранавіч. Стараецца сама бываць на розных выставах сенаполій. І яна лічыць, што пошук самай прыгожай кветкі - гэта жаданне кожнага фіялкавода.
Любімыя яе колеры фіялак – гэта пяшчотна блакітныя і сінія. Хаця вялікая калекцыя проста стракаціць – белымі, жоўтымі, ружовымі, пунсовымі, бардовымі колерамі і мноствам самых розных колеравах камбінацый. Тут ёсць кветкі і ў кропачкі, і з рознымі штрыхамі і лініямі - ад якіх немагчыма застацца абыякавымі. Прыгажосць і разнастайнасць кветак стварае светлую атмасферу не толькі ў пакоі, але і ў душы, таго , хто сутыкаецца позіркам з гэтым цудам. І ў тым, што такая прыгажосць існуе на свеце, канешне, вялікая заслуга калекцыянераў, якія збіраюць, аберагаюць і падтрымліваюць гэтую прыгажосць . Доля гэтай заслугі па праву належыць і нашай зямлячцы - Наталлі Стэцка.
А яшчэ яна прызналася, што хацела б трапіць на выставу фіялак куды- небудзь у Амерыку, ці Францыю. І, канешне, зрабіць у нашым горадзе сваю выставу, каб паказаць навагрудскім аматарам пакаёвых кветак фіялкі, якія проста немагчыма ўбачыць у магазінах – бо іх там ніколі не бывае. А пакуль яна можа толькі прапанаваць пасадачны матэрыял ці даць нейкую параду тым, хто таксама захапляецца фіялкамі. Звязацца з ёй можна па тэлефоне : 8-(01597) 3 -05 – 13.
“Мне падабаюцца фіялкі за тое, што яны практычна ніколі не спяць – іх можна разводзіць, укараняць у любы час года. Акрамя таго, яны даюць не толькі форму лісця, але і колеравую прыгажосць. Кожны кветкавод чакае, калі кветка зацвіце. А чаканне цуда – гэта і ёсць шчасце. Калі зацвітае першая фіялка – а яна квітнее вельмі прыгожа, потым чакаеш, калі раскрыецца другая, трэцяя, чацвёртая кветка… І асабліва зімою, калі на вуліцы мяцеліца, а на тваім падаконніку фіялкі розных форм, і ўсіх колераў вясёлкі – гэта проста дзіва, на якое немагчыма налюбавацца.”
Трэба зазначыць, што захапленне раслінным светам у Наталлі пачалося яшчэ са школьных год. У тыя далёкія часы менавіта настаўніца біялогіі Ніна Пятроўна Шышло змагла прывіць сваёй вучаніцы любоў да раслін. За гады заняткаў гэтай справай Наталля наладзіла кантакты з фіялкаводамі з Ліды, Мінска, Баранавіч. Стараецца сама бываць на розных выставах сенаполій. І яна лічыць, што пошук самай прыгожай кветкі - гэта жаданне кожнага фіялкавода.
Любімыя яе колеры фіялак – гэта пяшчотна блакітныя і сінія. Хаця вялікая калекцыя проста стракаціць – белымі, жоўтымі, ружовымі, пунсовымі, бардовымі колерамі і мноствам самых розных колеравах камбінацый. Тут ёсць кветкі і ў кропачкі, і з рознымі штрыхамі і лініямі - ад якіх немагчыма застацца абыякавымі. Прыгажосць і разнастайнасць кветак стварае светлую атмасферу не толькі ў пакоі, але і ў душы, таго , хто сутыкаецца позіркам з гэтым цудам. І ў тым, што такая прыгажосць існуе на свеце, канешне, вялікая заслуга калекцыянераў, якія збіраюць, аберагаюць і падтрымліваюць гэтую прыгажосць . Доля гэтай заслугі па праву належыць і нашай зямлячцы - Наталлі Стэцка.
А яшчэ яна прызналася, што хацела б трапіць на выставу фіялак куды- небудзь у Амерыку, ці Францыю. І, канешне, зрабіць у нашым горадзе сваю выставу, каб паказаць навагрудскім аматарам пакаёвых кветак фіялкі, якія проста немагчыма ўбачыць у магазінах – бо іх там ніколі не бывае. А пакуль яна можа толькі прапанаваць пасадачны матэрыял ці даць нейкую параду тым, хто таксама захапляецца фіялкамі. Звязацца з ёй можна па тэлефоне : 8-(01597) 3 -05 – 13.
12 кас 2007 г.
Музыка ветра
Мінуў толькі першы месяц навучальнага года, а самадзейны музычны ансамбль “ Музыка ветра” пад кіраўніцтвам Святланы Абдулаевай даў шэраг канцэртаў для школы - інтэрната з парушэннем мовы і агульнаадукацыйных школ горада.
- Скажыце, калі ласка, калі і як быў створаны ансамбль?
Пра гэта я марыла даўно, але ансамбль быў створаны толькі ў 2006 годзе. Проста раней у музычнай школе не было класа гітары. Калі ж клас адкрыўся, я падрыхтавала гітарыстку Вязнікаву Ксенію, якая ўжо мае неабходныя навыкі ігры на гэтым інструменце. Акрамя таго, падабраліся якраз і аднаго узросту балалаечнікі Пілюцік Дзіма, Мазалеўскі Уладзіслаў і іншыя. Асамбль не уваходзіць у маю педагагічную нагрузку – праца з гэтым калектывам – мая пазашкольная работа. Займаемся ў вольны час, а яго, на жаль, заўсёды не хапае.
- А чаму менавіта такая назва “Музыка ветра”?
Вецер – гэта сімвал. Вецер можа быць лёгкім, халодным, парывістым, лагодным і г. д. А музыка таксама можа быць розная па характару, па стылю. Акрамя таго, для музыкі, як і для ветра, не існуюць межы, мытні. Гэта самы дэмакратычны від мастацтва. І мы плануем уключаць у свой рэпертуар творы кампазітараў розных краін. Хаця асновай будуць усё ж такі народныя апрацоўкі.
- А якія былі мэты пры стварэнні ансамбля?
Я не ставіла мэтай іграць складаны ў плане выканання і ўспрымання рэпертуар. Я лічу сваёй задачай даць магчымасць маладым музыкантам рэалізаваць свае творчыя, артыстычныя здольнасці, прывіць ім добры густ. Акрамя таго, хацелася б праз ансамбль пазнаёміць падлеткаў, моладзь горада і раёна з добрай беларускай музыкай і музыкай іншых краін свету.
- Раскажыце , калі ласка, яшчэ пра свае планы...
Планы, канешне, ёсць, але для іх рэалізацыі патрэбны пэўныя ўмовы. Па-першае, як я ўжо сказала, на гэта трэба мець многа часу. Але акрамя музыкі існуе многа іншых сфер жыцця, якія мяне цікавяць. А ў сутках, на жаль, толькі дваццаць чатыры гадзіны. Па- другое, каб стварыць добры ансамбль патрэбны грошы – на нотную літаратуру, на транспартныя расходы, на касцюмы і ў рэшце рэшт на інструменты. А зараз, напрыклад, добрая балалайка ручной работы каштуе прыкладна тысячу даляраў. А так хацелася б зрабіць некалькі тэматычных праграм. У першую чаргу – праграму заснаваную на творах беларускіх кампазітараў і беларускім фальклоры; у тым ліку і фальклоры Навагрудчыны. Але ж гэты фальклор, па-першае, трэба яшчэ сабраць. А пасля яшчэ трэба знайсці добрага аранжыроўшчка. І на гэта патрэбны грошы, бо ўсё гэта поўнасцю зрабіць сама я не ў стане.
Вельмі хацелася б зрабіць яшчэ праграму з цыганскіх мелодый. Цыгане – у мінулым выгнаннікі з Індыі. Рассяляючыся па ўсім свеце яны ўбіралі у сябе культуру розных народаў. І мяне заўсёды цікавіў іх максімалізм. У іх як бы нічога няма напалову – калі яны весяляцца, то з размахам; калі кахаюць, то палымяна. Максімалізм гэты праяўляўся у іх заўсёды і ў празе да самога жыцця. І ў халады, і ў туманы, і ў галечу – у табары не знікалі песні.
Дык вось, каб стварыць такую праграму – не дастаткова знайсці нотную літаратуру, што дарэчы, таксама не проста; зрабіць аранжыроўкі; урэшце рэшт пагаварыць з цыганкай Азай ці сустрэцца з цыганскім баронам. Трэба яшчэ добра ведаць гісторыю гэтага народа, яго традыцыі, звычкі і псіхалогію цыганскай душы.
Яўген Лапцеў
Мастачка ў душы
Вытканыя дываны, вышытыя ручнікі і навалачкі, звязаныя кручком сурвэткі і лебедзі – калі глядзіш на гэтыя ўсе работы Рыты Васільеўны Батура, у душы ўзнікае пачуццё лёгкай узнёсласці і ціхай радасці. На беласнежнай тканіне - яркія прыгожыя кветкі і ўзоры не толькі міжвольна ўздымаюць настрой, але і выклікаюць адчуванне гонару за гэтую сціплую жанчыну. І дзіву даешся, калі яна паспявала ствараць такую прыгажосць.
Нарадзілася Рыта Васільеўна ў вёсцы Недашэвічы. У Рэцемлі скончыла школу. З 14 год пайшла працаваць, бо бацька загінуў на вайне і трэба было разлічваць толькі на свае сілы.
Але ўжо тады, калі яшчэ не хадзіла ў школу – спрабавала вязаць на спіцах. Выдатнай умельцай у яе была маці, якая вязала хусткі, ткала дываны, вышывала. Першай сур’ёзнай работай стаў вышыты яшчэ ў другім класе ручнік на вяселле суседскай вясковай дзяўчыны. Вядома, што любая ручная работа патрабуе не толькі ўмення , але і часу. А яго заўсёды не хапала
“Працуючы на ферме даяркай, я, калі дзяжурыла, брала заўсёды з сабой ці вышыванку, ці вязанне з сабой. І калі выпадала вольная хвілінка ніколі не сядзела склаўшы рукі” – узгадвае гэтая руплівая жанчына. І яна заўмалася і творчай работай і працавала вельмі плённа - была ў 1978 годзе пераможцай сацыялістычнага спаборніцтва. У 1980 годзе была ўзнагароджана Граматай Вярхоўнага Савета і турыстычнай паездкай па Уфе, Казані, Куйбышаве, Ульянаўску - за высокія дасягненні ў працы.
Зараз Рыта Васільеўна на пенсіі і займаецца хатняй гаспадаркай і сваім хобі. А любіць яна даглядаць не толькі дамашнюю жывёлу. Захапляецца яшчэ і кветкамі – на агародзе ў яе растуці шыкоўныя вяргіні галандскай сялекцыі. І на маё пытанне – адкуль такія прыгожыя гатункі вяргінь, Рыта Васільеўна адказала, што яна выпісала кветкі па почце з другіх гарадоў.
Кветкі яе натхняюць, наводзяць на новыя творчыя ідэі, якія пасля, магчыма, матэрыалізуюцца на вышытых новых ручніках, сурвэтках ці дыванах. Так, у невялічкім ганачку яе дома стаяць да гэтага часу старыя мацярынскія кросны, на якіх яна спрытна стварае ўнікальныя вырабы. Адпрацаваўшы ўсё жыццё даяркай – у душы Рыта Васільеўна Батура заўсёды была мастачкай і застаецца ёй і зараз.
Святлана Абдулаева
Любоў да вышыўкі – праз усё жыццё
Любоў да вышыўкі Марыя Міхайлаўна Касцюк пранясла праз усё сваё жыццё. У яе хаце на сценах вісяць побач з вышытымі нядаўна карцінамі і ручныя работы, якім ужо болей, як сорак гадоў.
Нарадзілася Марыя Міхайлаўна у вёсцы Масцішчы. Як і многія яе равеснікі таго пакалення рана засталася без бацькі. Бацька загінуў у пачатку вайны, калі Марыі
споўнілася ўсяго толькі паўтара года. Скончыўшы ў пасляваенныя гады школу, пайшла працаваць спачатку у брыгаду на паляводства. А потым скончыла ў Навагрудку пры Райспажыўсаюзе курсы павароў. І дваццаць тры гады адпрацавала поварам у дзіцячым садку. Зараз на пенсіі.
“Вышываць, вязаць – я вучылася ад маці. У яе былі залатыя рукі – усё яна умела рабіць вельмі спрытна. І я вышывала найчасцей, калі была маладой, на вячорках. Нас збіралася многа дзяўчат – і кожная нясла нешта сваё: хто вышыўку, хто вязанне і г. д. Вучыліся нечаму адна ў адной” – успамінае Марыя Міхайлаўна.
А тэмы яе вышытых карцін у асноўным – жывёльны і раслінны свет: прыгожыя бусляняты, загадкавая жар-птушка, маладыя алені, шыкоўны букет бэзу – усё гэта прыдае пакоям дома своеасаблівы каларыт і стварае нейкую светлую атмасферу ўзнёсласці. Дарэчы, усе гэтыя ручныя работы добра глядзяцца у спалучэнні з тымі жывымі раслінамі, якія растуць і квітнеюць у доме Марыі Міхайлаўны – гэта і плюшчы, і з ружовымі кветкамі экзатычныя алеандры, і шыракалістыя каалы.
Але Марыя Міхайлаўна займаецца не толькі вышыўкай. Яна выдатна робіць кручком з нітак прыгожыя карзінкі і дываны. Умее яна рабіць вырабы і на раме з цвічкамі. І рэчы атрымоўваюцца ўнікальныя. Свой талент яна перадала і сваёй дачцы, якая жыве ў Мінску. А яшчэ Марыя Міхайлаўна сказала, што, калі займаешся нейкай творчай работай – лягчэй пераносяцца ўсялякія непрыемнасці, боль, страты і сум.
Святлана Абдулаева
Вось такое яно жыццё...
Перад ім ляжала амаль цэлая гара прысмакаў: каўбасныя абрэзкі, сакавітыя курыныя костачкі, тлустыя і духмяныя кумпячкі, здробнены халадзец. I ўсё гэта было яго, трэба толькі дацягнуцца. I ён пацягнуўся носам да той смакаты, усёй сваёй істотай прадчуваючы асалоду, зараз, зараз...
— Фараон!
Гучны воклік гаспадара вывеў яго з салодкага забыцця. Ён расплюшчыў вочы: каб жа ты спрахла, такое жыццё, гэта быў сон. Ён павярнуў галаву да Юзіка: што табе, маўляў, патрэбна.
— Фараон, узяць яе, узяць Рыжуху, узяць!
Фараон павярнуў галаву ў той бок, куды паказваў гаспадар: так і ёсць, зноў суседава Рыжуха лезе ў шкоду. I што за стварэнне, цалюткі дзень ганяй ды ганяй яе. Другія каровы як каровы, а гэта толькі цікуе, каб куды ўлезці. Ён неяк добра-такі хапіў яе за хвост, аж да крыві. Ды тады Юзік адлупцаваў яго. Фараону было балюча і крыўдна, ён жа стараўся, каб тая паскуда знала сваё месца, а атрымаў...
Ён доўга скавытаў у кустах і паўдня не падыходзіў да гаспадара. Але ж нічога не зробіш, трэба выконваць свае абавязкі, бо Юзік тады і карміць не будзе.
Фараон з гучным брэхам кінуўся адганяць карову. Тая незадаволена паглядзела ў яго бок і, хапянуўшы напаследак зялёнай і сакавітай кукурузы, павольна, быццам ведаючы, што Фараон яе не зачэпіць, пацягнулася да статка. Голас Юзіка мусіў Фараона вярнуць назад.
Мянушку гэту дадумаў сам Юзік. Калі ён прынёс малога шчанюка, то па тэлевізары якраз ішла перадача пра жыццё нейкага фараона Рамзеса. І Юзіку спадабалася нязвыклае слова.
— А што, — заявіў ён нападпітку, — гучнае імя, ні ў аднаго сабакі ў акрузе няма такой мянушкі, гучыць горда. Усё, будзеш у мяне Фараон.
Хай сабе і Фараон, яму тады было ўсё роўна, ды і цяпер таксама. А што, жыццё неблагое, цэлымі днямі на волі, а не на ланцугу. Кормяць у цэлым спраўна. Асабліва калі Юзік падап'е, тады ён сама дабрыня: пацалуе Фараона ў пысу, абдыме яго, дасць нечага смачнага і размаўляе з ім.
— Што ты, браце, разумееш у жыцці, сядзіш толькі і чакаеш, калі паесці дадуць. Ну ўжо еш, еш. А тут круцішся цэлымі днямі, усё адно і тое ж, ніякага прасвету. I дома спраў мора, гаспадарка гэтая. А людзі вось жывуць, палацы сабе ў Амерыцы купляюць, адпачываюць у цёплых краінах.
Вось там жыццё, браток. А, ні халеры ты не разумееш.
Канешне, нічога ён не разумее... Ды, можа, болей за гэтага Юзіка. Людзі нейкія дзіўныя істоты: маюць столькі ежы рознай, добрыя і вялікія буды. Што ім яшчэ трэба? Дык не, шукаюць яшчэ нечага. Эх, каб мне такое жыццё. А калі вечарам Юзік нападпітку вяртаецца дахаты, то Ніна, Юзікава жонка, лямантуе: зноў недзе набраўся, і калі яно скончыцца, яна цэлымі днямі круціцца, як вавёрка ў коле, а яму толькі піць. Находзіць каса на камень, і яны цалюТкі вечар сварацца. Чаго сварацца, Юзік нічога кепскага не робіць, наадварот, такі спагадлівы. Не, не разумее ён жанчыну. Вось хай паглядзяць, якое жыццё ў суседскага сабакі Эндзі: той пародзісты, паляўнічы сабака. Таму яго трымаюць у невялікім закуточку, што называюць вальерам, раз у дзень, а то і радзей, выгуляюць і ўсё. Сядзіць той бедны Эндзі і скуголіць за сеткай, паглядае, як другія вольна бегаюць. Пару разоў у год гаспадар з ім з'ездзіць на паляванне і пасля гэтага зноў у закуток. Ці ж гэта жыццё?
Сонца павярнула на другую палову дня. Каровы, палёгшы, зжавалі сваю жуйку, было ціха і цёпла. Юзік, папалуднаваўшы, прылёг каля дуба. Фараон, з'еўшы тое, што даў гаспадар, таксама ляжаў, падлажыўшы лапы пад галаву і ткучы свае думкі. Калі-нікалі ён расплюшчваў вочы, каб ведаць, ці ўсё ў парадку, ці на месцы статак. Трэба пільнаваць, пакуль Юзік давярае яму. Не так даўно пастух з суседняй вёскі, паглядзеўшы, як Фараон спрытна пасе, нават прапаноўваў Юзіку грошы за яго. Але ж Юзік адмовіў. А Фараон сам ад яго збег бы, не спадабаўся той пастух яму. Тым часам ён заўважыў, што да іх наблізіўся чалавек. Фараон нядобра аскаліўся і забрахаў: ён пазнаў Сцяпана Карпіна з іхняй вёскі. Некалі, калі Фараону было каля года, ён, гуляючыся, падбег да Сцяпана і пачаў скакаць каля яго. А той два разы вельмі ж балюча даў яму пад рэбры. Ні за што. 3 таго часу ён ніколі не прапусціць свайго крыўдзіцеля, заўсёды аблае, калі той ідзе па вуліцы. Вось і зараз ён кінуўся на яго, але ж Юзік-такі запыніў.
Мужчыны павіталіся, загаманілі аб нечым сваім. Фараон не любіць людзей, што крыўдзяць сабак. Ёсць такія і ў іхняй вёсцы. Дзеля праўды трэба сказаць, што ў гэтай сям'і яго не крыўдзяць. Колька, Юзікаў сын, часта падсілкоўвае яго, калі ўкрадзе што са стала і бацькі не бачаць. Заўсёды з ім гуляе. Фараон яго таксама любіць, і калі той прыйдзе да яго, заўсёды падскочыць і аблізвае твар Колі. А той адпіхвае, уцякае. Не, тут яму пашанцавала, у цэлым неблагая сям'я.
Карпін пайшоў сабе. Неўзабаве і каровы сталі падымацца з належаных месцаў і зноў брацца за сваю вечную справу — набіваць страўнікі травой. Хочаш не хочаш, а за імі трэба рушыць. Юзік свіснуў яму, і яны пакіравалі ўздоўж поля. Дзень паціху коціцца сабе, хутка і дахаты. Так вось ён і жыве, у турботах і бегатні. Ды ён не бядуе, яму падабаецца жыццё. Няма калі асабліва ўглядацца і думаць, патрэбна ісці наперад, бо Рыжуха ўжо рвецца дахаты раней. Калі яе не запыніць, то ўзрушыцца і ўвесь статак. Ну вось, ужо Юзік загадаў кіраваць кароў у вёску. Фараон, весела падбрэхваючы і задаволена круцячы хвастом, стаў заганяць статак. Каровы ўвайшлі ў вёску, гонячы за сабой воблачка шэрага пылу, затым сталі расходзіцца па дварах. Некаторыя гучна мыкалі, быццам дакараючы сваіх гаспадынь за тое, што іх не сустракаюць. Фараон са стомленым выглядам прылёг каЛя буды, чакаючы вячэры. Ён любіць такія ціхія летнія вечары. У вёсцы ціха, толькі там-сям даносяцца нечыя галасы, крыкі дзетвары і далёкі сабачы брэх. Хораша, прывычна і ўтульна. Коля прынёс яму ежу, прылашчыў. Фараон завіляў хвастом і лізнуў яму руку. А сонца садзілася ўсё ніжэй і ніжэй, барвовы шар паступова хаваўся за борам. А назаўтра яно зноў узыдзе, і наступіць новы дзень, нечым падобны на сённяшні, нечым будзе адрознівацца. Вось такое яно, жыццё.
Ноччу Фараону зноў сніліся каўбасныя абрэзкі, сакавітыя курыныя костачкі, духмяныя і тлустыя кумпячкі, здробнены халадзец. Усё гэта багацце ляжала перад ім, быццам запрашаючы: бяры, еш, бач, як смачна. I Фараон з усіх сваіх сабачых сіл цягнуўся да гэтай смакаты і ніяк не мог дацягнуцца.
МІХАІЛ ЗІЗЮК
г. Навагрудак.
— Фараон!
Гучны воклік гаспадара вывеў яго з салодкага забыцця. Ён расплюшчыў вочы: каб жа ты спрахла, такое жыццё, гэта быў сон. Ён павярнуў галаву да Юзіка: што табе, маўляў, патрэбна.
— Фараон, узяць яе, узяць Рыжуху, узяць!
Фараон павярнуў галаву ў той бок, куды паказваў гаспадар: так і ёсць, зноў суседава Рыжуха лезе ў шкоду. I што за стварэнне, цалюткі дзень ганяй ды ганяй яе. Другія каровы як каровы, а гэта толькі цікуе, каб куды ўлезці. Ён неяк добра-такі хапіў яе за хвост, аж да крыві. Ды тады Юзік адлупцаваў яго. Фараону было балюча і крыўдна, ён жа стараўся, каб тая паскуда знала сваё месца, а атрымаў...
Ён доўга скавытаў у кустах і паўдня не падыходзіў да гаспадара. Але ж нічога не зробіш, трэба выконваць свае абавязкі, бо Юзік тады і карміць не будзе.
Фараон з гучным брэхам кінуўся адганяць карову. Тая незадаволена паглядзела ў яго бок і, хапянуўшы напаследак зялёнай і сакавітай кукурузы, павольна, быццам ведаючы, што Фараон яе не зачэпіць, пацягнулася да статка. Голас Юзіка мусіў Фараона вярнуць назад.
Мянушку гэту дадумаў сам Юзік. Калі ён прынёс малога шчанюка, то па тэлевізары якраз ішла перадача пра жыццё нейкага фараона Рамзеса. І Юзіку спадабалася нязвыклае слова.
— А што, — заявіў ён нападпітку, — гучнае імя, ні ў аднаго сабакі ў акрузе няма такой мянушкі, гучыць горда. Усё, будзеш у мяне Фараон.
Хай сабе і Фараон, яму тады было ўсё роўна, ды і цяпер таксама. А што, жыццё неблагое, цэлымі днямі на волі, а не на ланцугу. Кормяць у цэлым спраўна. Асабліва калі Юзік падап'е, тады ён сама дабрыня: пацалуе Фараона ў пысу, абдыме яго, дасць нечага смачнага і размаўляе з ім.
— Што ты, браце, разумееш у жыцці, сядзіш толькі і чакаеш, калі паесці дадуць. Ну ўжо еш, еш. А тут круцішся цэлымі днямі, усё адно і тое ж, ніякага прасвету. I дома спраў мора, гаспадарка гэтая. А людзі вось жывуць, палацы сабе ў Амерыцы купляюць, адпачываюць у цёплых краінах.
Вось там жыццё, браток. А, ні халеры ты не разумееш.
Канешне, нічога ён не разумее... Ды, можа, болей за гэтага Юзіка. Людзі нейкія дзіўныя істоты: маюць столькі ежы рознай, добрыя і вялікія буды. Што ім яшчэ трэба? Дык не, шукаюць яшчэ нечага. Эх, каб мне такое жыццё. А калі вечарам Юзік нападпітку вяртаецца дахаты, то Ніна, Юзікава жонка, лямантуе: зноў недзе набраўся, і калі яно скончыцца, яна цэлымі днямі круціцца, як вавёрка ў коле, а яму толькі піць. Находзіць каса на камень, і яны цалюТкі вечар сварацца. Чаго сварацца, Юзік нічога кепскага не робіць, наадварот, такі спагадлівы. Не, не разумее ён жанчыну. Вось хай паглядзяць, якое жыццё ў суседскага сабакі Эндзі: той пародзісты, паляўнічы сабака. Таму яго трымаюць у невялікім закуточку, што называюць вальерам, раз у дзень, а то і радзей, выгуляюць і ўсё. Сядзіць той бедны Эндзі і скуголіць за сеткай, паглядае, як другія вольна бегаюць. Пару разоў у год гаспадар з ім з'ездзіць на паляванне і пасля гэтага зноў у закуток. Ці ж гэта жыццё?
Сонца павярнула на другую палову дня. Каровы, палёгшы, зжавалі сваю жуйку, было ціха і цёпла. Юзік, папалуднаваўшы, прылёг каля дуба. Фараон, з'еўшы тое, што даў гаспадар, таксама ляжаў, падлажыўшы лапы пад галаву і ткучы свае думкі. Калі-нікалі ён расплюшчваў вочы, каб ведаць, ці ўсё ў парадку, ці на месцы статак. Трэба пільнаваць, пакуль Юзік давярае яму. Не так даўно пастух з суседняй вёскі, паглядзеўшы, як Фараон спрытна пасе, нават прапаноўваў Юзіку грошы за яго. Але ж Юзік адмовіў. А Фараон сам ад яго збег бы, не спадабаўся той пастух яму. Тым часам ён заўважыў, што да іх наблізіўся чалавек. Фараон нядобра аскаліўся і забрахаў: ён пазнаў Сцяпана Карпіна з іхняй вёскі. Некалі, калі Фараону было каля года, ён, гуляючыся, падбег да Сцяпана і пачаў скакаць каля яго. А той два разы вельмі ж балюча даў яму пад рэбры. Ні за што. 3 таго часу ён ніколі не прапусціць свайго крыўдзіцеля, заўсёды аблае, калі той ідзе па вуліцы. Вось і зараз ён кінуўся на яго, але ж Юзік-такі запыніў.
Мужчыны павіталіся, загаманілі аб нечым сваім. Фараон не любіць людзей, што крыўдзяць сабак. Ёсць такія і ў іхняй вёсцы. Дзеля праўды трэба сказаць, што ў гэтай сям'і яго не крыўдзяць. Колька, Юзікаў сын, часта падсілкоўвае яго, калі ўкрадзе што са стала і бацькі не бачаць. Заўсёды з ім гуляе. Фараон яго таксама любіць, і калі той прыйдзе да яго, заўсёды падскочыць і аблізвае твар Колі. А той адпіхвае, уцякае. Не, тут яму пашанцавала, у цэлым неблагая сям'я.
Карпін пайшоў сабе. Неўзабаве і каровы сталі падымацца з належаных месцаў і зноў брацца за сваю вечную справу — набіваць страўнікі травой. Хочаш не хочаш, а за імі трэба рушыць. Юзік свіснуў яму, і яны пакіравалі ўздоўж поля. Дзень паціху коціцца сабе, хутка і дахаты. Так вось ён і жыве, у турботах і бегатні. Ды ён не бядуе, яму падабаецца жыццё. Няма калі асабліва ўглядацца і думаць, патрэбна ісці наперад, бо Рыжуха ўжо рвецца дахаты раней. Калі яе не запыніць, то ўзрушыцца і ўвесь статак. Ну вось, ужо Юзік загадаў кіраваць кароў у вёску. Фараон, весела падбрэхваючы і задаволена круцячы хвастом, стаў заганяць статак. Каровы ўвайшлі ў вёску, гонячы за сабой воблачка шэрага пылу, затым сталі расходзіцца па дварах. Некаторыя гучна мыкалі, быццам дакараючы сваіх гаспадынь за тое, што іх не сустракаюць. Фараон са стомленым выглядам прылёг каЛя буды, чакаючы вячэры. Ён любіць такія ціхія летнія вечары. У вёсцы ціха, толькі там-сям даносяцца нечыя галасы, крыкі дзетвары і далёкі сабачы брэх. Хораша, прывычна і ўтульна. Коля прынёс яму ежу, прылашчыў. Фараон завіляў хвастом і лізнуў яму руку. А сонца садзілася ўсё ніжэй і ніжэй, барвовы шар паступова хаваўся за борам. А назаўтра яно зноў узыдзе, і наступіць новы дзень, нечым падобны на сённяшні, нечым будзе адрознівацца. Вось такое яно, жыццё.
Ноччу Фараону зноў сніліся каўбасныя абрэзкі, сакавітыя курыныя костачкі, духмяныя і тлустыя кумпячкі, здробнены халадзец. Усё гэта багацце ляжала перад ім, быццам запрашаючы: бяры, еш, бач, як смачна. I Фараон з усіх сваіх сабачых сіл цягнуўся да гэтай смакаты і ніяк не мог дацягнуцца.
МІХАІЛ ЗІЗЮК
г. Навагрудак.
Застыўшая музыка
У пачатку лета 2007 года наш зямляк Аляксей Усіновіч прэзентаваў свае карціны, для тых, хто цікавіцца мастацтвам. Нарадзіўся Аляксей у горадзе Ліда, ў сям’і ваеннага. Але ўсё яго жыццё прайшло ў Навагрудку, тут скончыў і школу. Ён не мае спецыяльнай мастацкай адукацыі, але жаданне ствараць дало свае добрыя вынікі. Бо ўжо з першых хвілін знаёмства з работамі гэтага аўтара практычна ўсе наведвальнікі былі прыемна ўражаны незвычайнасцю карцін і ювелірнай тэхнікай іх выканання.
Займацца гэтай справай ён пачаў прыкладна дзесяць год назад. Спачатку эксперыментаваў – працаваў выключна алоўкам, потым захацелася зрабіць карціны каляровымі – пачаў выкарыстоўваць туш і акварэль. Менавіта папера, туш і акварэль аказаліся самымі прыгоднымі сродкамі для рэалізацыі розных задумак. Трэба зазначыць – тэхніка выканання карцін настолькі своеасаблівая, што на першы погляд здаецца, быццам некаторыя з іх проста не ручной работы – настолькі акуратна выкананы нейкія штрыхі, танюсенькія паралельныя лініі ў дзесятыя долі міліметра адна ад адной. Для напісання работ былі выкарыстаны не толькі вядомыя прыёмы, але і тыя, што Аляксей вынайшаў самастойна. І таму класіфікаваць гэтыя карціны складана, але хутчэй за ўсё іх можна аднесці да геаметрычнага абстракцыянізму. Так, абстракцыя – гэта тое, што выходзіць за рамкі свядомасці. Гэта проста нейкі духоўны момант. На карцінах няма канкрэтных вобразаў, сюжэтаў – гэта проста цікавыя выявы геаметрычных ліній, якія пераламляюцца, меняюць накірункі і колерныя спалучэнні. І гэта не дзіўна, бо як сказаў Аляксей, ён імкнуўся перадаць чалавечыя пачуцці. А пачуцці, як гэтыя лініі і колеры бесперапынна мяняюцца ў чалавечай душы – так радасць можа спалучацца з лёгкай тугой, надзея з трывогай, крыўда з жалем, упэўненасць з безнадзейнасцю. Не выпадкова на многіх карцінах прысутнічае жоўты колер, што стварае ў цэлым сонечную атмасферу нават у не вельмі светлым памяшканні. “У мяне, як і ў любога чалавека бываюць у душы і негатыўныя моманты. Але я імкнуся кожны раз настроіць сябе на барацьбу з імі. Заўсёды павінна перамагаць усё-такі добрае. А перавага жоўтага – гэта жаданне стварыць нешта чыстае, цёплае. А геаметрычныя формы ўносяць пэўную дакладнасць,”- вось так растлумачыў сваё колерабачанне малады мастак. Адзіны колер, які амаль не выкарыстаны ў работах – гэта зялёны – колер спакою. І гэта натуральна, бо аўтар імкнуўся адлюстраваць якраз яркія, глыбокія пачуцці, а не спакойны стан. У яркіх колерах і дакладных лініях з іх пераламленнямі, праявіўся ўвесь экспрэсіянізм выставы. Існуе такое выслоў’е, што архітэктура – гэта застыўшая музыка. Канешне, словы “застыўшая музыка” ужыты ўскосна. Але гэтае словазлучэнне вельмі добра характарызуе і работы Аляксея Усіновіча. І тут можна гаварыць у прамым сэнсе, што кожная з яго карцін – застыўшая музыка. Бо на фоне, ці на аснове пачуццяў, звязаных з музыкай, аўтар усё і стварае. Яго любімы стыль у эксперыментальнай музыцы – гэта “Noise Ambient”, што ў перакладзе азначае “шум” і “акружаючае асяроддзе”. Гэты стыль выкарыстоўваўся яшчэ ў мінулым стагоддзі ў кінематаграфіі. Калі эксперыментаваць з гукам, дакладней яго пераламляючы, можна ствараць з дапамогай тэхнікі з некалькі нот, напрыклад, шум падаючага дажджу, ці шум марскіх хваляў. “Вось так, ствараючы музычныя кампазіцыі – прызнаўся Аляксей, - узнікаюць пэўныя пачуцці, абстракцыі – і потым гэта ўсё перараджаецца ў карціны з такімі цікавымі назвамі, як “Празрыстасць вады”, “Мыс Надзеі”, “Паветра”, “ Адсутны элемент”, “Свет Галатэі”, “Праз пачатак” і іншыя”. Акрамя эксперыментальнай музыкі яго любімымі кампазітарамі з’ўляюцца, як не дзіўна, зусім супрацьлеглыя па стылю кампазітары-класікі І. С. Бах і Л.ван Бетховен. Бах быў адным з найвялікшых паліфаністаў. Лёгкі бахаўскі ўплыў адчуваецца і ў работах нашага земляка. Яго карціны – гэта гарманічнае перапляценне геаметрычных фігур і каляровых фарбаў, як у творах Баха музычных тэм. У цэлым жа, творчая імпрэза аказалася ўдалай, як і для самога Аляксея Усіновіча, які прэзентаваў не толькі свае карціны, але і адначасова тэхналогію мадэліравання эксперыментальнай музыкі, так і для гледачоў. Бо кожны з наведвальнікаў узяў штосьці каштоўнае для сябе – некаму спадабаліся незвычайныя спалучэнні колераў і геаметрыі, камусьці тэарэтычныя веды, нехта атрымаў найбольшую асалоду ад музычных кампазіцый, такіх, напрыклад, як “Космас”. І калі былі ўжо, здавалася, выказаны ўсе словы і прагучалі ўсе гукі, ніхто з прысутных не спяшаўся разыходзіцца.
СВЯТЛАНА АБДУЛАЕВА
Займацца гэтай справай ён пачаў прыкладна дзесяць год назад. Спачатку эксперыментаваў – працаваў выключна алоўкам, потым захацелася зрабіць карціны каляровымі – пачаў выкарыстоўваць туш і акварэль. Менавіта папера, туш і акварэль аказаліся самымі прыгоднымі сродкамі для рэалізацыі розных задумак. Трэба зазначыць – тэхніка выканання карцін настолькі своеасаблівая, што на першы погляд здаецца, быццам некаторыя з іх проста не ручной работы – настолькі акуратна выкананы нейкія штрыхі, танюсенькія паралельныя лініі ў дзесятыя долі міліметра адна ад адной. Для напісання работ былі выкарыстаны не толькі вядомыя прыёмы, але і тыя, што Аляксей вынайшаў самастойна. І таму класіфікаваць гэтыя карціны складана, але хутчэй за ўсё іх можна аднесці да геаметрычнага абстракцыянізму. Так, абстракцыя – гэта тое, што выходзіць за рамкі свядомасці. Гэта проста нейкі духоўны момант. На карцінах няма канкрэтных вобразаў, сюжэтаў – гэта проста цікавыя выявы геаметрычных ліній, якія пераламляюцца, меняюць накірункі і колерныя спалучэнні. І гэта не дзіўна, бо як сказаў Аляксей, ён імкнуўся перадаць чалавечыя пачуцці. А пачуцці, як гэтыя лініі і колеры бесперапынна мяняюцца ў чалавечай душы – так радасць можа спалучацца з лёгкай тугой, надзея з трывогай, крыўда з жалем, упэўненасць з безнадзейнасцю. Не выпадкова на многіх карцінах прысутнічае жоўты колер, што стварае ў цэлым сонечную атмасферу нават у не вельмі светлым памяшканні. “У мяне, як і ў любога чалавека бываюць у душы і негатыўныя моманты. Але я імкнуся кожны раз настроіць сябе на барацьбу з імі. Заўсёды павінна перамагаць усё-такі добрае. А перавага жоўтага – гэта жаданне стварыць нешта чыстае, цёплае. А геаметрычныя формы ўносяць пэўную дакладнасць,”- вось так растлумачыў сваё колерабачанне малады мастак. Адзіны колер, які амаль не выкарыстаны ў работах – гэта зялёны – колер спакою. І гэта натуральна, бо аўтар імкнуўся адлюстраваць якраз яркія, глыбокія пачуцці, а не спакойны стан. У яркіх колерах і дакладных лініях з іх пераламленнямі, праявіўся ўвесь экспрэсіянізм выставы. Існуе такое выслоў’е, што архітэктура – гэта застыўшая музыка. Канешне, словы “застыўшая музыка” ужыты ўскосна. Але гэтае словазлучэнне вельмі добра характарызуе і работы Аляксея Усіновіча. І тут можна гаварыць у прамым сэнсе, што кожная з яго карцін – застыўшая музыка. Бо на фоне, ці на аснове пачуццяў, звязаных з музыкай, аўтар усё і стварае. Яго любімы стыль у эксперыментальнай музыцы – гэта “Noise Ambient”, што ў перакладзе азначае “шум” і “акружаючае асяроддзе”. Гэты стыль выкарыстоўваўся яшчэ ў мінулым стагоддзі ў кінематаграфіі. Калі эксперыментаваць з гукам, дакладней яго пераламляючы, можна ствараць з дапамогай тэхнікі з некалькі нот, напрыклад, шум падаючага дажджу, ці шум марскіх хваляў. “Вось так, ствараючы музычныя кампазіцыі – прызнаўся Аляксей, - узнікаюць пэўныя пачуцці, абстракцыі – і потым гэта ўсё перараджаецца ў карціны з такімі цікавымі назвамі, як “Празрыстасць вады”, “Мыс Надзеі”, “Паветра”, “ Адсутны элемент”, “Свет Галатэі”, “Праз пачатак” і іншыя”. Акрамя эксперыментальнай музыкі яго любімымі кампазітарамі з’ўляюцца, як не дзіўна, зусім супрацьлеглыя па стылю кампазітары-класікі І. С. Бах і Л.ван Бетховен. Бах быў адным з найвялікшых паліфаністаў. Лёгкі бахаўскі ўплыў адчуваецца і ў работах нашага земляка. Яго карціны – гэта гарманічнае перапляценне геаметрычных фігур і каляровых фарбаў, як у творах Баха музычных тэм. У цэлым жа, творчая імпрэза аказалася ўдалай, як і для самога Аляксея Усіновіча, які прэзентаваў не толькі свае карціны, але і адначасова тэхналогію мадэліравання эксперыментальнай музыкі, так і для гледачоў. Бо кожны з наведвальнікаў узяў штосьці каштоўнае для сябе – некаму спадабаліся незвычайныя спалучэнні колераў і геаметрыі, камусьці тэарэтычныя веды, нехта атрымаў найбольшую асалоду ад музычных кампазіцый, такіх, напрыклад, як “Космас”. І калі былі ўжо, здавалася, выказаны ўсе словы і прагучалі ўсе гукі, ніхто з прысутных не спяшаўся разыходзіцца.
СВЯТЛАНА АБДУЛАЕВА
10 кас 2007 г.
Цяпло яе сэрца
Сяргей гнаў аўтамабіль, па дарозе, не заўважаючы нічога. Фары сустрэчных машын сляпілі вочы, але ён нават не звяртаў на гэта ўвагі. Ён думаў толькі аб тым, што не давала спакою ўжо не адзін месяц: чаму жыццё не складваецца, чаму так атрымалася ў яго, як яму жыць далей на гэтым свеце.
З Наташай яны пазнаёміліся яшчэ ў інстытуце. Яна вучылася курсам пазней. Сустракаліся пару гадоў, затым пажаніліся. Пару гадоў жылі ў абласным цэнтры, але там нічога не свяціла з жыллём, таму пераехалі ў яго родны райцэнтр. Там, з дапамогай яе бацькоў, прыдбалі кватэру. Ён нават умудрыўся сабраць на «Жыгулі». Клопату прыбавілі дзве дачушкі-пагодкі, якія з радасным віскам сустракалі яго з працы. Адным словам, жыццё ішло. Але ж з цягам часу яны з Наташай сталі страчваць пачуццё адзінства, якое было ў іх на першых гадах сумеснага жыцця. Можа, і ён у гэтым вінаваты? Сталі часцей сварыцца, нават па дробязях, з-за чаго ён стаў пазней прыходзіць з працы і, бывала, «пад мухай». Спакою ў доме гэта не прыбаўляла.
У адно з такіх позніх вяртанняў ён пазнаёміўся ў аўтобусе з Верай. Вера развялася з мужам год таму і выхоўвала дачку. Выпадковае знаёмства перарасло ва ўзаемную сімпатыю ці прывязанасць. Яны сталі сустракацца. У хуткім часе Наташа пачала аб гэтым здагадвацца, але выгляду не падавала. I вось сёння, калі ён ішоў з Верай пад ручку, адбылося тое, што павінна было некалі адбыцца: Наташа іх заўважыла. Сяргей даўно разумеў, што рана ці позна гэта адбудзецца, ды не мог адмовіцца ад Веры. А сям'ю кінуць таксама не мог.
Адным словам, думай сабе, браце. I калі ён сёння прыехаў з працы дахаты, яго чакаў сюрпрыз: каля парога ў прыхожай стаялі два чамаданы з рэчамі. «Такі бацька дзецям не патрэбен», — сказала Наташа і выйшла з пакоя, узяўшы за рукі Віку і Олю. Сяргей у запале грымнуў дзвярамі так, што са столі пасыпалася пабелка, і выскачыў на вуліцу. Ён сеў у «Жыгулі» і паімчаў у невядомым накірунку. Нёсся некуды ці то ад жыццёвых праблем, ці то ад сябе — і сам не ведаў. Рукі прывычна круцілі баранку, ён недзе зварочваў, але ўсё гэта было на ўзроўні «аўтапілота». На нейкім невялічкім узгорачку машына адчайна завыла і заглухла. Ён крутануў некалькі разоў стартэрам, ды нічога не атрымалася: рухавік не хацеў працаваць, быццам ён стаміўся сёння ад свайго гаспадара. Сяргей выйшаў на позні вераснёўскі вечар, падняў капот, пастаяў хвіліну і закрыў яго — усё роўна нічога не відаць.
Сяргей азірнуўся па баках і аж здранцвеў: дык ён жа амаль трапіў у сваю родную вёску! Яшчэ з кіламетр — і за наступным узгоркам яго вёска, Навасёлкі. А каля машыны, метраў за трыста, вясковыя могікі, на якіх пахаваныя бацькі. Чатыры гады таму ад хваробы раптоўна памёр бацька, а за ім, не счакаўшы і года, пайшла і маці. Яны з братам забілі дошкамі вокны ў бацькоўскай хаце, зладзілі помнік на магіле — і болей Сяргей у вёску не паказваўся...
Ісці ў вёску не хацелася: старых знаёмых засталося мала, ды і ад тых пачнуцца пытанні. А размаўляць сёння ні з кім не хацелася. Надзеі, што хто-небудзь будзе ехаць, было мала — у такую пару па гэтай дарозе машыны амаль не ходзяць. Надзеўшы лёгкую куртачку, ён рашыў перачакаць да раніцы і там ужо па-віднаму глядзець, што рабіць далей. Тым больш што сёння пятніца, і заўтра не трэба на працу. Ён забраўся на задняе сядзенне, скурчыўся і падрыхтаваўся драмаць да раніцы. Сон да яго не ішоў — вельмі свежыя былі «раны». Узгадаліся бацькі, родная хата, дзяцінства. Раптам яму зрабілася страшна ад блізкасці могілак: здавалася, зараз пачнецца нешта жахлівае. Сяргей падхапіўся і хуценька пазашчоўкваў усе дзверцы ў машыне, каб ніхто не дабраўся да яго. Яму падалося, што ўсе мерцвякі паўсталі з магіл і шэрымі зданямі абступілі машыну. Там, у цемры, яны цягнуць да яго свае ссохлыя рукі з голымі касцямі, разлапістыя, як голле дрэў. Яны хочуць схапіць яго і павалачы з сабой у тую халодную пустэчу. Але нічога не рабілася, стаяла тая ж цемра і цішыня. Толькі па-ранейшаму самотна шумелі сосны на могілках у сваіх адвечных думках. Памалу стаў супакойвацца, галава міжволі стала хіліцца ўніз...
Ён сядзіць каля стала, на якім невялічкай горкай ляжаць свежаспечаныя румяныя бліны. Маці раз-пораз дастае іх з печы і кладзе ў гэтую горку. Сяргей есць іх, макаючы ў смятану, і не можа наесціся. Маці прысела каля стала, падперла далонню галаву і з задавальненыем узіраецца, як Сяргей уплятае бліны. Сполахі агню з печы падаюць ёй на твар і надаюць яму нейкі асаблівы іканапісны выгляд. «Ну, ці падабаецца табе, сынок, матчына страва?» - пытаецца яна. «Угу», — толькі і можа прамовіць з набітым ротам Сяргей. Маці памаўчала, затым уздыхнула і мовіла: «Дрэнна, сыне, што забыў нас з бацькам, ужо каторы год не быў на нашай магіле». Сяргей спыніўся, выцер далонню вусы і ціха схіліў галаву: «Даруй, мама». Маці яшчэ крыху памаўчала і зноў загаварыла: «Сям'ю ты таксама забыў, сынок. Нядобра гэта. Азірніся, сыне, назад, нешта ты не так робіш». Сяргей толькі і змог зноў прамовіць ледзь чутна: «Даруй, мама». Ён прытуліўся да матчыных грудзей, як некалі ў дзяцінстве, калі яму было крыўдна і балюча, калі трэба было пажаліцца ёй. Маці ў такіх выпадках, гладзячы яго па галаве, казала: «Нічога, сынок, усё будзе добра». I ад яе зыходзіла такое цяпло, такая дабрыня, што Сяргею стала няёмка і крыўдна за тое, што ён не ведае, як жыць далей. I ён не стрываў і заплакаў. Слёзы, буйныя як боб, ліліся з яго вачэй, і не было ім канца. Маці пагладжвала яго па галаве і прыгаворвала: «Не плач, сынок, усё будзе добра, усё наладзіцца». А ён плакаў, уткнуўшыся ў матчын фартух. Ад маці ішлі і ахутвалі яго хвалі цяпла, ад якога яму станавілася ўсё лягчэй і лягчэй. Боль паціху стаў прападаць, адыходзіць. Пачаў супакойвацца і ён. Слёз амаль ужо не было, толькі ён яшчэ ўздрыгваў плячамі, нібы падлетак. А матчына цяпло накрывала яго, не раўнуючы, як коўдрай, пад якой яму станавілася так пяшчотна і ўтульна, што вочы сталі зліпацца самі па сабе. І было так прыемна засынаць пад гэтай коўдрай...
Сяргей прачнуўся ад таго , што сонечны прамень трапіў яму прама ў вочы . Ён падхапіўся і сеў. Правёўшы рукою па твары, ён адчуў, што той мокры ад слёз . За шклом аўтамабіля ў поўную сілу ўступаў вераснёўскі ранак – яшчэ не халодны, але ўжо і не цёплы. Сяргей выйшаў з машыны, агледзеўся і рашуча накіраваўся у бок могілак . Ён падышоў да магілы бацькоў, схіліўся і згроб з магілы сухую ігліцу і лісце, нанесенае ветрам. Было ціха і спакойна. Раніца паступова набірала моцы, абуджаючы ўсіх, хто яшчэ не азваўся на ласкавае святло сонейка. Нават стромыя сосны не хацелі парушаць цішыню светлай раніцы. Сяргей прысеў, выцер з фотаздымкаў на помніку пыл і на хвіліну прытуліўся да яго, быццам штосьці сваё хацеў аддаць тым, хто тут ляжаў. Пасядзеўшы, ён устаў і накіраваўся да машыны. Машына завялася амаль адразу, толькі фыркнула, як наравісты конь. Сяргей развярнуў яе і скіраваў на горад.
Каля могілак стала зусім ціха. Сівы дым ад аўтамабіля хутка развеела лёгкім ранішнім ветрыкам, і нішто не нагадвала, што нехта тут правёў ноч. І толькі сонца, падымаючыся ўсё вышэй, спрабавала адарыць сваім апошнім асеннім цяплом гэты куток, гэты край, гэту зямлю.
МІХАІЛ ЗІЗЮК
З Наташай яны пазнаёміліся яшчэ ў інстытуце. Яна вучылася курсам пазней. Сустракаліся пару гадоў, затым пажаніліся. Пару гадоў жылі ў абласным цэнтры, але там нічога не свяціла з жыллём, таму пераехалі ў яго родны райцэнтр. Там, з дапамогай яе бацькоў, прыдбалі кватэру. Ён нават умудрыўся сабраць на «Жыгулі». Клопату прыбавілі дзве дачушкі-пагодкі, якія з радасным віскам сустракалі яго з працы. Адным словам, жыццё ішло. Але ж з цягам часу яны з Наташай сталі страчваць пачуццё адзінства, якое было ў іх на першых гадах сумеснага жыцця. Можа, і ён у гэтым вінаваты? Сталі часцей сварыцца, нават па дробязях, з-за чаго ён стаў пазней прыходзіць з працы і, бывала, «пад мухай». Спакою ў доме гэта не прыбаўляла.
У адно з такіх позніх вяртанняў ён пазнаёміўся ў аўтобусе з Верай. Вера развялася з мужам год таму і выхоўвала дачку. Выпадковае знаёмства перарасло ва ўзаемную сімпатыю ці прывязанасць. Яны сталі сустракацца. У хуткім часе Наташа пачала аб гэтым здагадвацца, але выгляду не падавала. I вось сёння, калі ён ішоў з Верай пад ручку, адбылося тое, што павінна было некалі адбыцца: Наташа іх заўважыла. Сяргей даўно разумеў, што рана ці позна гэта адбудзецца, ды не мог адмовіцца ад Веры. А сям'ю кінуць таксама не мог.
Адным словам, думай сабе, браце. I калі ён сёння прыехаў з працы дахаты, яго чакаў сюрпрыз: каля парога ў прыхожай стаялі два чамаданы з рэчамі. «Такі бацька дзецям не патрэбен», — сказала Наташа і выйшла з пакоя, узяўшы за рукі Віку і Олю. Сяргей у запале грымнуў дзвярамі так, што са столі пасыпалася пабелка, і выскачыў на вуліцу. Ён сеў у «Жыгулі» і паімчаў у невядомым накірунку. Нёсся некуды ці то ад жыццёвых праблем, ці то ад сябе — і сам не ведаў. Рукі прывычна круцілі баранку, ён недзе зварочваў, але ўсё гэта было на ўзроўні «аўтапілота». На нейкім невялічкім узгорачку машына адчайна завыла і заглухла. Ён крутануў некалькі разоў стартэрам, ды нічога не атрымалася: рухавік не хацеў працаваць, быццам ён стаміўся сёння ад свайго гаспадара. Сяргей выйшаў на позні вераснёўскі вечар, падняў капот, пастаяў хвіліну і закрыў яго — усё роўна нічога не відаць.
Сяргей азірнуўся па баках і аж здранцвеў: дык ён жа амаль трапіў у сваю родную вёску! Яшчэ з кіламетр — і за наступным узгоркам яго вёска, Навасёлкі. А каля машыны, метраў за трыста, вясковыя могікі, на якіх пахаваныя бацькі. Чатыры гады таму ад хваробы раптоўна памёр бацька, а за ім, не счакаўшы і года, пайшла і маці. Яны з братам забілі дошкамі вокны ў бацькоўскай хаце, зладзілі помнік на магіле — і болей Сяргей у вёску не паказваўся...
Ісці ў вёску не хацелася: старых знаёмых засталося мала, ды і ад тых пачнуцца пытанні. А размаўляць сёння ні з кім не хацелася. Надзеі, што хто-небудзь будзе ехаць, было мала — у такую пару па гэтай дарозе машыны амаль не ходзяць. Надзеўшы лёгкую куртачку, ён рашыў перачакаць да раніцы і там ужо па-віднаму глядзець, што рабіць далей. Тым больш што сёння пятніца, і заўтра не трэба на працу. Ён забраўся на задняе сядзенне, скурчыўся і падрыхтаваўся драмаць да раніцы. Сон да яго не ішоў — вельмі свежыя былі «раны». Узгадаліся бацькі, родная хата, дзяцінства. Раптам яму зрабілася страшна ад блізкасці могілак: здавалася, зараз пачнецца нешта жахлівае. Сяргей падхапіўся і хуценька пазашчоўкваў усе дзверцы ў машыне, каб ніхто не дабраўся да яго. Яму падалося, што ўсе мерцвякі паўсталі з магіл і шэрымі зданямі абступілі машыну. Там, у цемры, яны цягнуць да яго свае ссохлыя рукі з голымі касцямі, разлапістыя, як голле дрэў. Яны хочуць схапіць яго і павалачы з сабой у тую халодную пустэчу. Але нічога не рабілася, стаяла тая ж цемра і цішыня. Толькі па-ранейшаму самотна шумелі сосны на могілках у сваіх адвечных думках. Памалу стаў супакойвацца, галава міжволі стала хіліцца ўніз...
Ён сядзіць каля стала, на якім невялічкай горкай ляжаць свежаспечаныя румяныя бліны. Маці раз-пораз дастае іх з печы і кладзе ў гэтую горку. Сяргей есць іх, макаючы ў смятану, і не можа наесціся. Маці прысела каля стала, падперла далонню галаву і з задавальненыем узіраецца, як Сяргей уплятае бліны. Сполахі агню з печы падаюць ёй на твар і надаюць яму нейкі асаблівы іканапісны выгляд. «Ну, ці падабаецца табе, сынок, матчына страва?» - пытаецца яна. «Угу», — толькі і можа прамовіць з набітым ротам Сяргей. Маці памаўчала, затым уздыхнула і мовіла: «Дрэнна, сыне, што забыў нас з бацькам, ужо каторы год не быў на нашай магіле». Сяргей спыніўся, выцер далонню вусы і ціха схіліў галаву: «Даруй, мама». Маці яшчэ крыху памаўчала і зноў загаварыла: «Сям'ю ты таксама забыў, сынок. Нядобра гэта. Азірніся, сыне, назад, нешта ты не так робіш». Сяргей толькі і змог зноў прамовіць ледзь чутна: «Даруй, мама». Ён прытуліўся да матчыных грудзей, як некалі ў дзяцінстве, калі яму было крыўдна і балюча, калі трэба было пажаліцца ёй. Маці ў такіх выпадках, гладзячы яго па галаве, казала: «Нічога, сынок, усё будзе добра». I ад яе зыходзіла такое цяпло, такая дабрыня, што Сяргею стала няёмка і крыўдна за тое, што ён не ведае, як жыць далей. I ён не стрываў і заплакаў. Слёзы, буйныя як боб, ліліся з яго вачэй, і не было ім канца. Маці пагладжвала яго па галаве і прыгаворвала: «Не плач, сынок, усё будзе добра, усё наладзіцца». А ён плакаў, уткнуўшыся ў матчын фартух. Ад маці ішлі і ахутвалі яго хвалі цяпла, ад якога яму станавілася ўсё лягчэй і лягчэй. Боль паціху стаў прападаць, адыходзіць. Пачаў супакойвацца і ён. Слёз амаль ужо не было, толькі ён яшчэ ўздрыгваў плячамі, нібы падлетак. А матчына цяпло накрывала яго, не раўнуючы, як коўдрай, пад якой яму станавілася так пяшчотна і ўтульна, што вочы сталі зліпацца самі па сабе. І было так прыемна засынаць пад гэтай коўдрай...
Сяргей прачнуўся ад таго , што сонечны прамень трапіў яму прама ў вочы . Ён падхапіўся і сеў. Правёўшы рукою па твары, ён адчуў, што той мокры ад слёз . За шклом аўтамабіля ў поўную сілу ўступаў вераснёўскі ранак – яшчэ не халодны, але ўжо і не цёплы. Сяргей выйшаў з машыны, агледзеўся і рашуча накіраваўся у бок могілак . Ён падышоў да магілы бацькоў, схіліўся і згроб з магілы сухую ігліцу і лісце, нанесенае ветрам. Было ціха і спакойна. Раніца паступова набірала моцы, абуджаючы ўсіх, хто яшчэ не азваўся на ласкавае святло сонейка. Нават стромыя сосны не хацелі парушаць цішыню светлай раніцы. Сяргей прысеў, выцер з фотаздымкаў на помніку пыл і на хвіліну прытуліўся да яго, быццам штосьці сваё хацеў аддаць тым, хто тут ляжаў. Пасядзеўшы, ён устаў і накіраваўся да машыны. Машына завялася амаль адразу, толькі фыркнула, як наравісты конь. Сяргей развярнуў яе і скіраваў на горад.
Каля могілак стала зусім ціха. Сівы дым ад аўтамабіля хутка развеела лёгкім ранішнім ветрыкам, і нішто не нагадвала, што нехта тут правёў ноч. І толькі сонца, падымаючыся ўсё вышэй, спрабавала адарыць сваім апошнім асеннім цяплом гэты куток, гэты край, гэту зямлю.
МІХАІЛ ЗІЗЮК
8 кас 2007 г.
Любімыя мае сабачкі
У маленькай вёсцы з дзіўнай назай Рэцемля жыве цудоўная жанчына, якая майструе прыгожыя мехавыя цацкі.
Нарадзілася Ганна Уладзіміраўна Лішко ў канцы 1945 года ў суседняй вёсцы Басіна. У Рэцемлі скончыла сем класаў школы і адразу пайшла працаваць на ферму. Бо калі ёй было толькі трынаццаць – год памёр бацька. На вайне, будучы партызанам, ён быў паранены. І з асколкам у лёгкіх доўга не пражыў. І Нюра ( так завуць яе знаёмыя і аднавяскоўцы), вымушана была ісці дапамагаць маці зарабляць грошы, каб утрымаць сям’ю. Акрамя працы на ферме яна яшчэ даглядала сваіх малодшых сясцёр і братоў. Таму вучыцца далей не атрымалася, хаця ў школе вельмі любіла матэматыку.
Першымі яе пашытымі цацкамі былі лялькі. У школьныя гады майстравала і цацкі на ёлку. Пасля паступова навучылася шыць і забаўных пеўнікаў, і сімпатычных сабак, і прыгожых львоў, і безалаберных малпаў. Усе выкрайкі рабіла сама, нешта знаходзіла ў часопісах. Дарэчы, Ганна Уладзіміраўна робіць не толькі мягкія цацкі – яна яшчэ і прыгожа вышывае. І яе вышыўкі на сценах прыдаюць пакоям утульнасць.
А творчыя здольнасці, як яна лічыць сама, ёй перадаліся ад бацькі. Ён быў шаўцом – таксама кроіў і шыў – толькі больш практычныя рэчы. Усе цацкі, зробленыя рукамі гэтай жанчыны, маюць вельмі лагодны і добразычлівы выгляд. Размясціўшыся на шафе, крэслах, дзіване – яны, як бы выпраменьваюць дабрыню і цяпло. І фарбы ў іх пераважна светлыя.
“Я вельмі люблю лета. Люблю цяпло. Калі цяпло – тады заўсёды добра” – прызналася Ганна Уладзіміраўна. І недарэмна ў яе нават дом пафарбаваны ў ружовы колер – колер цёплы і светлы. А свае цацкі гэтая умельца дарыць і сваім блізкім, і унукам, і аднавяскоўцам. З цацкамі яна аддае і цяпло сваёй душы.
На пытанне – якія персанажы ёй самой найболей падабаецца шыць, адказала, што болей за ўсё любіць майстраваць сабачак. Бо сабачак яна любіць і жывых. І на яе падворку жывуць два дарослыя сабакі і яна марыць набыць яшчэ аднаго. А каб дварняжкам было весялей, Ганна Уладзіміраўна пашыла і прымасціла на вуліцы каля брамачкі вялікага прыгожага льва, які нібы вартуе яе гаспадарку. Вось такая яна – гэтая сціплая вясковая жанчына з душой, поўнай фантазіі.
СВЯТЛАНА АБДУЛАЕВА
Жыццё пражыць...
Яшчэ ў глыбокай старажытнасці людзі заўважылі, што з цягам часу знешняе аблічча чалавека паступова змяняецца – ён старэе. І ўжо ў тыя далёкія часы яны імкнуліся знайсці нейкую панацэю, ці так званы элексір маладосці. У выніку гэтых пошукаў паступова з’явілася цэлая навука - геранталогія, раздзел біялогіі і медыцыны, якая вывучае працэсы старэння жывых арганізмаў, у тым ліку і чалавека. Яшчэ на пачатку XV стагоддзя былі надрукаваны першыя матэрыялы, якія закраналі гэтае пытанне. А пазней, асновы геранталогіі была закладзены працамі такіх вучоных, як С.П.Боткін, І.І.Мечнікаў, І.П.Паўлаў, Б.Стрэлер і іншыя. На Беларусі навуковыя даследванні па геранталогіі пачаліся з 1958 года. На тэрыторыі нашай краіны жыве некалькі соцень чалавек, узрост якіх дасягнуў амаль ста, ці ста і болей гадоў. І трэба зазначыць, што Навагрудчына ў гэтым плане, не выключэнне. На тэрыторыі нашага горада і раёна пражывае болей як дзесятак людзей такога ўзросту.
У вёсцы Басіна жыве 95-гадовы Гукіш Іван Іванавіч, а ў вёсцы Трасцянка – Грэйба Анатоль Іосіфавіч, якому 22 верасня 2007 года спаўняецца 101 год. Нягледзячы на свой далёка не малады ўзрост, абодва вяскоўцы, можна сказаць, самі спраўляюцца са сваёй гаспадаркай. У час майго прыезду, Іван Іванавіч нёс вядро з ежай для кабана. А вось Анатоль Іосіфавіч – у мой прыход толькі скончыў зцягваць са свайго агарода бульбянік. Фізічная праца для іх – проста неабходнасць душы. Бо ў такім узросце яны маглі б ужо і не працаваць. Кожны з іх пражыў сваё жыццё, але ў іх лёсах ёсць шмат падабенства.
Гукіш Іван Іванавіч нарадзіўся ў вёсцы Басіна. Бацька яго загінуў на вайне ў 1914 годзе, калі Івану было толькі 2 гады. З маладых год прыйшлося працаваць і дапамагць маці. Яшчэ маладым юнаком ездзіў на вярбоўку ў Латвію, каб зарабіць грошы. І да сённяшніх дзён ён добра памятае тыя часы. Памятае і латышскія словы. І без усялякіх намаганняў узгадаў, як сказаць, напрыклад, па-латышскі “Ідзі запражы каня” і г. д. Зарабіўшы вялікія грошы, на якія купіў добры касцюм, каня , воз - перад вайной вярнуўся дамоў. Тут стварыў сваю ўласную сям’ю. У гады вайны працаваў у Баранавічах на чыгунцы. Перад канцом вайны быў пераведзены ў Барысаў, дзе даглядаў ваенных коней – дастаўляў фураж – сена, авёс, соль. У мірныя гады працаваў у калгасе і не цураўся ніякай працы. Да 80 гадоў ніколі не хварэў. Хаця, прыкладна ў 50-ці гадовым узросце, аднойчы пачаў адчуваць, што задыхаецца, калі ідзе пад горку. Вось менавіта тады і вырашыў кінуць курыць – і болей да цыгарэт ужо не дакранаўся. Не злоўжываў і спіртнымі напоямі. А яшчэ, як сказала суседка Івана Іванавіча, калі нехта паміраў са знаёмых – ён часта казаў: “ І чаго ён памёр? – жыві сабе колькі хочаш”. На маё ж пытанне, колькі ён марыў бы пражыць – Іван Іванавіч адказаў ці то жартам, ці то ўсур’ёз: “Так ... да гадкоў 120-ці”. Цяпер жа, ў свае 95 гадоў, ён яшчэ можа пакасіць траву ў садзе і можа зацягнуць нітку ў іголку без акуляраў. Не скардзіцца ён ні на памяць, ні на слых.
Маладыя гады Анатоля Іосіфавіча Грэйбы з Трасцянкі, прайшлі таксама за межамі Беларусі. Ён нарадзіўся ў 1906 годзе ў Вільні. Пры цары там служыў яго бацька, які пасля службы застаўся працаваць машыністам цягніка. У 1923 годзе ўсёй сям’ёй пераехалі ў Трасцянку. Таксама як і Гукіш Іван Іванавіч – Анатоль Іосіфавіч добра памятае назву той вуліцы, на якой яны жылі ў Вільнюсе, хаця прайшло ўжо 74 гады.(!) Пашкадаваў толькі , што забыўся нумар дома. На працягу жыцця Анатоль Іосіфавіч ніколі не курыў, хаця яго бацька быў заядлым курыльшчыкам. Маладому тады юнаку прыходзілася часта хадзіць у Ліду за тытунём-самасадам для бацькі. Нягледзячы на тое, што яго ніхто не кантраляваў і ніхто не забараняў курыць – да цыгарэт ён ніколі не цягнуўся. Усё жыццё працаваў – быў і брыгадзірам, і скотнікам, займаўся сталяркай і даглядаў свой агарод. Любая справа, за якую б не браўся – у яго ладзілася. Мог зрабіць і печку, і воз, і хату. З 15 гадоў і да сённяшніх дзён займаецца пчоламі. Першыя навыкі абыходжання з гэтымі жывымі істотамі атрымаў пры польскім часе ў пана. І зусім нядаўна зрабіў новы вулей, хаця ёсць праблемы са зрокам. Бо некалькі год таму назад, у выніку няшчаснага выпадку, страціў вока. А яшчэ Анатоль Іосіфавіч лічыць, што пчолы дапамагаюць прадоўжыць жыццё. Цікава, што не маючы навуковых ведаў, ён з асабістых назіранняў зрабіў выснову, што там, дзе пчолы – там даўгалецце. І ў гэтым ёсць доля ісціны. Як правіла, пчолы кусаюць любога пчаляра і не раз. А ў тым месцы, дзе адбываецца ўкус на целе – абменна-акісляльныя працэсы ідуць у паскораных тэмпах. І такім чынам, клеткі арганізма амаладжаюцца – а гэта значыць, старасць адступае. І паглядзеўшы на тую рухавасць Анатоля Іосіфавіча, паслухаўшы яго жарты і разумныя развагі – нават не верыцца, што яму пайшла другая сотня гадоў. На пытанне, што дапамагала жыць – адказаў: “Я вельмі ўдзячны Богу за таленты, якія ён мне даў. Што не вазьму – усё зраблю. Мне трэба толькі падумаць – як пачаць нешта, а потым усё як бы само сабой ідзе. І кожны дзень і раніцай, і вечарам перад сном, я чытаю малітвы – гэта для мяне ўжо закон. І калі бываю ва Уселюбе, магу зайсці і ў касцёл, і ў царкву. Бо маці ў мяне была каталічка, а бацька – праваслаўны. Калі не будзеш верыць у Бога – нічога добрага не атрымаецца. І яшчэ... калі ідуць добрыя думкі – то і яны дапамагаюць жыць”. Калісьці, скончыўшы сем класаў польскай школы, Анатоль Іосіфавіч паступаў у духоўную семінарыю, але не хапіла аднаго бала. І не скардзіцца, што так склаўся лёс.
Параўноўваючы жыццёвыя шляхі Гукіша Івана Іванавіча і Грэйбы Анатоля Іосіфавіча, можна знайсці ў іх шмат падобнага – усё жыццё яны працавалі фізічна, не курылі, не злоўжывалі спіртнымі напоямі, жылі са сваімі жонкамі да старасці. І заўсёды праяўлялі цікавасць да жыцця. Да гэтага часу Грэйба А. І. выпісвае часопіс “Хозяин” і газету “Дамашні доктар”. А яшчэ трэба зазначыць, што абодва яны – адкрытыя для кантактаў з людзьмі – любяць пагаварыць і паслухаць самі, даведацца пра нешта цікавае. На маю прапанову зрабіць фотаздымкі, Іван Іванавіч не думаючы адказаў: “А я не супраць”. З задавальненнем пазіраваў і Анатоль Іосіфавіч. Іх дваіх хвалявала толькі адно, што не ў святочных касцюмах. Бо сустрэчы гэтыя былі без папярэдніх дамоўленасцей.
СВЯТЛАНА АБДУЛАЕВА
У вёсцы Басіна жыве 95-гадовы Гукіш Іван Іванавіч, а ў вёсцы Трасцянка – Грэйба Анатоль Іосіфавіч, якому 22 верасня 2007 года спаўняецца 101 год. Нягледзячы на свой далёка не малады ўзрост, абодва вяскоўцы, можна сказаць, самі спраўляюцца са сваёй гаспадаркай. У час майго прыезду, Іван Іванавіч нёс вядро з ежай для кабана. А вось Анатоль Іосіфавіч – у мой прыход толькі скончыў зцягваць са свайго агарода бульбянік. Фізічная праца для іх – проста неабходнасць душы. Бо ў такім узросце яны маглі б ужо і не працаваць. Кожны з іх пражыў сваё жыццё, але ў іх лёсах ёсць шмат падабенства.
Гукіш Іван Іванавіч нарадзіўся ў вёсцы Басіна. Бацька яго загінуў на вайне ў 1914 годзе, калі Івану было толькі 2 гады. З маладых год прыйшлося працаваць і дапамагць маці. Яшчэ маладым юнаком ездзіў на вярбоўку ў Латвію, каб зарабіць грошы. І да сённяшніх дзён ён добра памятае тыя часы. Памятае і латышскія словы. І без усялякіх намаганняў узгадаў, як сказаць, напрыклад, па-латышскі “Ідзі запражы каня” і г. д. Зарабіўшы вялікія грошы, на якія купіў добры касцюм, каня , воз - перад вайной вярнуўся дамоў. Тут стварыў сваю ўласную сям’ю. У гады вайны працаваў у Баранавічах на чыгунцы. Перад канцом вайны быў пераведзены ў Барысаў, дзе даглядаў ваенных коней – дастаўляў фураж – сена, авёс, соль. У мірныя гады працаваў у калгасе і не цураўся ніякай працы. Да 80 гадоў ніколі не хварэў. Хаця, прыкладна ў 50-ці гадовым узросце, аднойчы пачаў адчуваць, што задыхаецца, калі ідзе пад горку. Вось менавіта тады і вырашыў кінуць курыць – і болей да цыгарэт ужо не дакранаўся. Не злоўжываў і спіртнымі напоямі. А яшчэ, як сказала суседка Івана Іванавіча, калі нехта паміраў са знаёмых – ён часта казаў: “ І чаго ён памёр? – жыві сабе колькі хочаш”. На маё ж пытанне, колькі ён марыў бы пражыць – Іван Іванавіч адказаў ці то жартам, ці то ўсур’ёз: “Так ... да гадкоў 120-ці”. Цяпер жа, ў свае 95 гадоў, ён яшчэ можа пакасіць траву ў садзе і можа зацягнуць нітку ў іголку без акуляраў. Не скардзіцца ён ні на памяць, ні на слых.
Маладыя гады Анатоля Іосіфавіча Грэйбы з Трасцянкі, прайшлі таксама за межамі Беларусі. Ён нарадзіўся ў 1906 годзе ў Вільні. Пры цары там служыў яго бацька, які пасля службы застаўся працаваць машыністам цягніка. У 1923 годзе ўсёй сям’ёй пераехалі ў Трасцянку. Таксама як і Гукіш Іван Іванавіч – Анатоль Іосіфавіч добра памятае назву той вуліцы, на якой яны жылі ў Вільнюсе, хаця прайшло ўжо 74 гады.(!) Пашкадаваў толькі , што забыўся нумар дома. На працягу жыцця Анатоль Іосіфавіч ніколі не курыў, хаця яго бацька быў заядлым курыльшчыкам. Маладому тады юнаку прыходзілася часта хадзіць у Ліду за тытунём-самасадам для бацькі. Нягледзячы на тое, што яго ніхто не кантраляваў і ніхто не забараняў курыць – да цыгарэт ён ніколі не цягнуўся. Усё жыццё працаваў – быў і брыгадзірам, і скотнікам, займаўся сталяркай і даглядаў свой агарод. Любая справа, за якую б не браўся – у яго ладзілася. Мог зрабіць і печку, і воз, і хату. З 15 гадоў і да сённяшніх дзён займаецца пчоламі. Першыя навыкі абыходжання з гэтымі жывымі істотамі атрымаў пры польскім часе ў пана. І зусім нядаўна зрабіў новы вулей, хаця ёсць праблемы са зрокам. Бо некалькі год таму назад, у выніку няшчаснага выпадку, страціў вока. А яшчэ Анатоль Іосіфавіч лічыць, што пчолы дапамагаюць прадоўжыць жыццё. Цікава, што не маючы навуковых ведаў, ён з асабістых назіранняў зрабіў выснову, што там, дзе пчолы – там даўгалецце. І ў гэтым ёсць доля ісціны. Як правіла, пчолы кусаюць любога пчаляра і не раз. А ў тым месцы, дзе адбываецца ўкус на целе – абменна-акісляльныя працэсы ідуць у паскораных тэмпах. І такім чынам, клеткі арганізма амаладжаюцца – а гэта значыць, старасць адступае. І паглядзеўшы на тую рухавасць Анатоля Іосіфавіча, паслухаўшы яго жарты і разумныя развагі – нават не верыцца, што яму пайшла другая сотня гадоў. На пытанне, што дапамагала жыць – адказаў: “Я вельмі ўдзячны Богу за таленты, якія ён мне даў. Што не вазьму – усё зраблю. Мне трэба толькі падумаць – як пачаць нешта, а потым усё як бы само сабой ідзе. І кожны дзень і раніцай, і вечарам перад сном, я чытаю малітвы – гэта для мяне ўжо закон. І калі бываю ва Уселюбе, магу зайсці і ў касцёл, і ў царкву. Бо маці ў мяне была каталічка, а бацька – праваслаўны. Калі не будзеш верыць у Бога – нічога добрага не атрымаецца. І яшчэ... калі ідуць добрыя думкі – то і яны дапамагаюць жыць”. Калісьці, скончыўшы сем класаў польскай школы, Анатоль Іосіфавіч паступаў у духоўную семінарыю, але не хапіла аднаго бала. І не скардзіцца, што так склаўся лёс.
Параўноўваючы жыццёвыя шляхі Гукіша Івана Іванавіча і Грэйбы Анатоля Іосіфавіча, можна знайсці ў іх шмат падобнага – усё жыццё яны працавалі фізічна, не курылі, не злоўжывалі спіртнымі напоямі, жылі са сваімі жонкамі да старасці. І заўсёды праяўлялі цікавасць да жыцця. Да гэтага часу Грэйба А. І. выпісвае часопіс “Хозяин” і газету “Дамашні доктар”. А яшчэ трэба зазначыць, што абодва яны – адкрытыя для кантактаў з людзьмі – любяць пагаварыць і паслухаць самі, даведацца пра нешта цікавае. На маю прапанову зрабіць фотаздымкі, Іван Іванавіч не думаючы адказаў: “А я не супраць”. З задавальненнем пазіраваў і Анатоль Іосіфавіч. Іх дваіх хвалявала толькі адно, што не ў святочных касцюмах. Бо сустрэчы гэтыя былі без папярэдніх дамоўленасцей.
СВЯТЛАНА АБДУЛАЕВА
Мокрая осень надежд
Прозрачная капля росы быстро бежала по жёлтому листу, будто чёркая и стирая линию жизни, больно звенела в сердце, обволакивала стебель холодным прикосновением утра, оставляя за собой мокрый след обиды и слёз. Бежала долго, до полного изнеможения, срывалась, пытаясь уловить дыхание света в последний раз. Упав, разбивалась о холодную стену лжи и ненависти, рассыпавшись на тысячу разноцветных огней.
Серая дорога вела незаметно по мокрой тропе обмана и грёз, усыпанная криком души, которая уже ни на минуту не могла изменить предначертание судьбы. А жизнь всё проходила мимо, наполненная запахом пустых аллей, долгие годы хранила тайну золотого клада, несущего счастье и теплоту всем людям.
Листья красиво мелькали в сумерках серебристой ночи, звали с собой и, весело смеясь, тихо опускались вниз. Они падали с неба, падали и пели последнюю песню, теряя блеск своей жизни. Так звонко и часто раздавался прощальный гимн уходящего лета.
Это был один из первых вечеров холодной осени. Тяжело дышала подмёрзшая земля, грустно пряталась в тёмно-жёлтое пальто, которое слегка касалась ночи и плотно обволакивало её тонкую талию. Сильно озябшие руки от холода осторожно прятала в расписное кружево. Огненная цветом шляпка уныло смотрела вперёд на большую гроздь рябины, что слегка свисала набок и от света ночных фонарей смогла собрать в себе все краски мира. Она могла поведать тайну, великую мечту, о которой не мог знать никто. Вместе с ними в пустоту настоящего и чужого, никому не нужного и далёкого кричала земля. Кричала никому, а значит – в никуда.
Бездонно тёмные небеса быстро посмотрели вниз и, осторожно опустившись на колени, положили на неё свою мягкую и нежную, как облако, ладонь. Земля что-то шептала, дрожа от холодных слёз и страшной боли одиночества. Что-то сильно давило небо изнутри и не давало дышать. Слёзы ручьём покатились с глубоких и добрых глаз с длинными ресницами. Несколько капель упали вниз, и маленький кристалл тепла и заботы согрел часть большой Вселенной. Как жаль, что об этом так никто и не узнает! А небо медленно поднимало вверх лежащие рядом листья и всё ещё плакало.
Дождь перестал. И тёплое, молодое солнце весело переливалось на золотистой от капель воды росе. Оно вступило в игру, которая всё также писала на чистом листе свои правила. Белые, как первый снег, облака спокойно плыли по чистому небу, заветно храня великую тайну всей планеты. Они прощались и тихонько что-то шептали всему миру.
Последняя капля упала вниз, а тёплая, согретая светом молодого солнца, вода нежно ласкала спящую сладким сном землю.
ОЛЬГА КОСТЮК
Народны майстар
Ніна Пятроўна Шурак – хіба што адзіны народны майстар выцінанкі не толькі на Навагрудчыне, але і ў ва ўсёй Гродзенскай вобласці. У 2004 годзе яна была ўзнагароджана Дыпломам за выдатныя поспехі ў захаванні і развіцці рамёстваў у ІІ абласным конкурсе-паказе абрадаў і святаў у г. Гродна. У 2006 годзе яна была ўзнагароджана Дыпломам за калекцыю выцінанак у абласной выстаўцы-конкурсе “Традыцыі і сучаснасць”, а таксама Дыпломам за плённую працу па захаванню і развіццю традыцыйных рамёстваў. (г.Гродна)
У 2007 годзе ў Мінску на Рэспубліканскім фестывалі-кірмашы рамёстваў “Вясенні букет”, Ніна Пятроўна аказалася таксама прызёрам. Кампетэнтнае журы адзначыла яе работы Дыпломам лаурэата ІІ ступені Нацыянальнай выставы “Жывая крыніца”.
Акрамя таго, гэтая жанчына з’яўляецца адной з самых актыўных удзельніц па стварэнню і адкрыццю гістарычна-краязнаўчага музея ў г.Навагрудку.
Нарадзілася Ніна Пятроўна ў вёсцы Мілушава Навагрудскага раёна ў 1932годзе. Цяжкая хвароба пазбавіла яе на працяглы час у маладыя гады хадзіць у школу, і менавіта ў гэты перыяд яна вельмі многа чытала. У будучым, вялізная колькасць прачытаных кніг, дала магчымасць ёй вытрымаць складаны іспыт пры паступленні на курсы бібліятэкараў. “Гэта быў вельмі складаны экзамен. Мне задалі можа больш як сто пытанняў – пра герояў кніг, пра кампазіцыю, пра сюжэты і г.д. Я адказала на ўсё, і ўся камісія паставіла адзнаку “выдатна”, - узгадвае Ніна Пятроўна.
Пасля вучобы яна вярнулася ў Харосіцу – у родныя мясціны. За 10 год, калі Ніна Пятроўна была арганізатарам мастацкай самадзейнасці, было пастаўлена 36 розных спектакляў. Прыходзілі зусім простыя сяляне, абы толькі паглядзець альбо паслухаць якую-небудзь драму. Часам, прыходзілася даставаць нават вокны, бо ўсе жадаючыя не маглі ўмясціцца ў клубным памяшканні.
Пасля Ніна Пятроўна перайшла працаваць у раённую бібліятэку ў Навагрудак – была загадчыцай перасовачных фондаў.
У 1966 годзе, у якасці дэлегата ад Гродзенскай вобласці, прымала ўдзел ва Усесаюзнай нарадзе работнікаў культуры ў Маскве.
Потым працавала ў Райкаме партыі інструктарам аддзела прапаганды. Менавіта тады, у 1985 годзе, першы сакратар Райкама партыі Мікалай Іванавіч Бандзюк, зрабіў прапанову стварыць у горадзе гістарычны музей.
“Мікалай Іванавіч вызваў мяне ў кабінет і сказаў: “Ніна Пятроўна, гораду патрэбны гістарычны музей, і я веру, што Вы справіцеся з гэтай справай”. І я пачала збіраць прадметы, якія прадстаўлялі цікавасць для будучага музея. Трэба было сабраць 3 тысячы адзінак – і толькі тады можна было зрабіць адкрыццё краязнаўчага музея. Мне прыйшлося аб’ехаць ці абыйсці амаль што кожную вёсачку Навагрудчыны, з цэлага раёна я не была толькі ў трох вёсках.
Былі і дажджы і маразы, але кожны раз калі я ехала ў экспедыцыю і хадзіла па хатах у пошуках цікавых прадметаў – для мяне гэта было свята”, – расказвае Ніна Пятроўна. У 1987 годзе быў заснаваны Навагрудскі гістарычна-краязнаўчы музей і Ніна Пятроўна пачала працаваць у ім галоўным захавальнікам да выхаду на пенсію.
І зараз, Ніна Пятроўна Шурак, нягледзечы на свой немалады ўзрост, пастаянна цікавіцца культурнымі падзеямі, якія праходзяць у музеі; яна таксама часты госць Цэнтра рамёстваў – у яе пытаюць парады маладыя спецыялісты, яе работы: вышыўкі і выцінанкі выстаўляюцца на розных святах і фестывалях. Яна сваім прыкладам паказвае, што ўзрост не перашкода для творчасці.
СВЯТЛАНА АБДУЛАЕВА
Самы галоўны турнір
Рэдка якая маладая дзяўчына не марыць аб сустрэчы аб з высакародным рыцарам на сваім жыццёвым шляху, каб стаць шчаслівай. Так, у рыцарскім асяродку былі выпрацаваны ідэалізуючыя рыцарства паняцці аб высакароднасці, гонары, абавязку. Адсюль паходзіць пераноснае значэнне: рыцар самаахвярны, высакародны, шляхетны чалавек. Першыя звесткі пра рыцарства адносяцца да канца дзесятага стагоддзя. У тыя часы пад рыцарамі мелі на ўвазе катэгорыю ваенных слуг (пераважна конных), якія з’яўляліся васаламі.
Само слова “ рыцар” паходзіць ад нямецкага Ritter і першапачатковае яго значэнне было “коннік”. Галоўную ролю ў сацыяльнай дзейнасці рыцарства займалі войны, забяспечваючыя захоп новых уладанняў і ваеннай здабычы. Для рыцара лічылася абавязковым адвага і смеласць, вернасць свайму сеньёру, абарона нямоглых нашчадкаў рыцарскага роду.
І тое, што ў старажытным Навагрудку, якому не аднойчы даводзілася абараняцца ад іншаземных захопнікаў, 25 снежня 2000 года быў створаны ваенна-гістарычны клуб “ Мэта” не выпадкова. Гэта было наканавана самім жыццём. Бо Навагрудак – былая сталіца Вялікага княства Літоўскага, як і іншыя старажытныя гарады, мае багатую гісторыю, якая звязазана непасрэдна з побытам сярэдневечнага рыцарства.
Пра стварэнне і дзейнасць рыцарскага клуба расказвае яго стваральнік і князь Андрэй Емельянчык:
- Андрэй, раскажы крыху пра сябе і як узнікла думка аб стварэнні клуба?
Я нарадзіўся ў Полацку, але амаль усё маё жыццё звязана з Навагрудкам. Калісці бацька прыехаў сюды працаваць у гаркам і вось такім чынам я аказаўся тут . Падчас службы ў арміі на Поўначы бачыў казацкі клуб. І тады ўжо хацелася стварыць нешта падобнае. Тым больш, што з дзяцінства падабалася рабіць мячы, шпагі. І вось пасля першага фэсту сярэдневечнай культуры ў 2000 годзе ідэя стварэння клуба акрэслілася канчаткова. Знайшліся сябры, якія мяне падтрымалі.
- З таго часу склад удзельнікаў змяніўся?
- Так, частка людзей адсеялася, але ў нас заўсёды ёсць касцяк, тых на кім усё трымаецца. У нас ёсць статут клуба; апошні дзень кожнага месяца мы збіраемся на Вечавы сход, дзе абмяркоўваем свае планы, вырашаем нейкія арганізацыйныя пытанні.
- Ці многа часу патрабуе выраб аднаго даспеха?
- Калі ёсць грошы на матэрыял і многа вольнага часу – прыкладна паўгода. Усё ж робіцца ўручную! Уявіце сабе, на адной толькі пальчатцы можа быць 50 заклёпак, а то і 70. У многіх не хапае цярпення, і людзі адыхадзяць ад гэтай справы. Таму для кожнага нашага рыцара самай першай перамогай з’яўляецца перамога над сабой – гэта самы галоўны турнір.
- Каб зрабіць даспехі патрэбны пэўныя веды, нейкія навыкі. Адкуль вы атрымоўваеце інфармацыю?
- Купляем кніжкі пра рыцарства. На першых парах помог з літаратурай Ігар Міхно. Што ж датычыцца раскрою абутку, які называецца салярэты, гэта рабіў па памяці. Проста падчас правядзення фэсту, я звяртаў увагу, як абуты рыцары, на пакрой, і стараўся запомніць. Такім жа чынам вырабляўся і металічны сабатон, які накладваецца паверх салярэт.
- А ў чым адрозненне даспехаў усходніх і заходніх воінаў сярэдневечча?
- Па ступені абароненасці і важкасці – яны прыкладна аднолькавыя. Іншая справа, што амуніцыя выбіраецца з улікам пэўных мэт. Скажам, даспехі разлічаныя толькі на абарону. Але тут можа ўлічвацца і неабходнасць у рухавасці, альбо ўлічвацца фізічны стан воіна.
- Пэўная і асаблівая сістэма рыцарскага выхавання забяспечвала некалі неабходную фізічную закалку будучых рыцараў. А ці не цяжка сучаснаму маладому чалавеку апранаць на сябе такі жалезны касцюм?
- Так, вага аднаго такога жалезнага”касцюма” каля 50 кг. І, канешне, адразу гэта крыху зрабіць складана. Я “прымяраўся” першы раз да такой вопраткі прыкладна тыдзень. Спачатку сядзеў па паўгадзіны нерухома, потым вучыўся рухацца.
- За час існавання клуба, дзе даводзілася выступаць?
- Неаднаразова даводзілася прымаць удзел у святах у Нясвіжы, Міры, Гродна, Баранавічах. Так у 2001 годзе мы прынялі удзел у першым нацыянальным рыцарскім турніры “меч Гедыміна” г. Мядзелі. У маі 2002 года была выстава даспехаў, зброі і ўбораў сярэдневечча ў Навагрудскім гістарычна-краязнаўчым музеі. У 2003 годзе клуб “Мэта” быў задзейнічаны ў фэсце культуры”Нясвіжскі замак”у Нясвіжы. У 2004 годзе прынялі ўдзел у фэсце славянскіх адзінаборстваў у Гродна. У чэрвені 2004 года падчас святкавання 960-годдзя старажытнага Навагрудка наш клуб паказваў праграму “Рыцарства жыве і сёння”. І камісія ўпраўлення культуры Гродзенскага аблвыканкама прысвоіла калектыву званне “народны”.
- Які ўзрос рыцараў клуба?
- Узрост самы розны – ад 18 да 35 гадоў.
- А якое было апошняе мерапрыемства, ў якім вы прынялі ўдзел?
- Нядаўна мы ездзілі ў Баранавічы, у мястэчку “Жамчужны” адбыўся ІІ фестываль “Жамчужны -2007” Дарэчы, іх першы фестываль праходзіў пад маім патранажам.
- Так ужо павялося ў нашым грамадстве, што звычайна слова “рыцар” асацыіруецца са словам “высакародны”. Скажы, Андрэй, а вось у тваім уяўленні, якія асноўныя рысы павінны быць у дамы рыцара?
- Я лічу, што такая жанчына павінна ўмець дараваць. Бо ідэалізаваны, рамантычны рыцар - гэта адно. А ў рэальнасці – рыцар, гэта ў першую чаргу – воін, які прымае ўдзел у баявых дзеяннях. А гэта і кроў, і,магчыма нейкія другія грахі. Таму жанчына павінна ўмець дараваць многае – а гэта можа не кожная жанчына.
- А якія турбуць найболей праблемы?
- Праблемы ў нас , канешне, ёсць. Але самыя галоўныя – гэта фінансавыя праблемы і дэфіцыт матэрыялаў. Нам патрэбны ў асноўным матэрыялы натуральныя, а выбара амаль няма. Ёсць,напрыклад, сукно, але толькі двух колераў, што зусім недастаткова. Не здабыць натуральнай шкуры - цэлая праблема.
- А што ў планах на бліжэйшы час?
- Рыхтуем збор рыцарскіх клубаў у Любчы. Магчыма, назавём гэтае свята “Любчанскі замак”. Хочам запрасіць рыцарскія клубы з Пінска, Маладзечна, Мінска, можа яшчэ аднекуль. І хто ведае,можа гэтае свята стане традыцыйным. Я яшчэ ёсць у мяне запаветная даўняя мара - змайстраваць лодку, а яшчэ лепей - тры лодкі. Паставіць іх караванам , спусціцца да Балтыкі і па Дзвіне паднацца да Полацка. І я веру, што ў хуткім часе гэтая мара здзейсніцца.
СВЯТЛАНА АБДУЛАЕВА
Само слова “ рыцар” паходзіць ад нямецкага Ritter і першапачатковае яго значэнне было “коннік”. Галоўную ролю ў сацыяльнай дзейнасці рыцарства займалі войны, забяспечваючыя захоп новых уладанняў і ваеннай здабычы. Для рыцара лічылася абавязковым адвага і смеласць, вернасць свайму сеньёру, абарона нямоглых нашчадкаў рыцарскага роду.
І тое, што ў старажытным Навагрудку, якому не аднойчы даводзілася абараняцца ад іншаземных захопнікаў, 25 снежня 2000 года быў створаны ваенна-гістарычны клуб “ Мэта” не выпадкова. Гэта было наканавана самім жыццём. Бо Навагрудак – былая сталіца Вялікага княства Літоўскага, як і іншыя старажытныя гарады, мае багатую гісторыю, якая звязазана непасрэдна з побытам сярэдневечнага рыцарства.
Пра стварэнне і дзейнасць рыцарскага клуба расказвае яго стваральнік і князь Андрэй Емельянчык:
- Андрэй, раскажы крыху пра сябе і як узнікла думка аб стварэнні клуба?
Я нарадзіўся ў Полацку, але амаль усё маё жыццё звязана з Навагрудкам. Калісці бацька прыехаў сюды працаваць у гаркам і вось такім чынам я аказаўся тут . Падчас службы ў арміі на Поўначы бачыў казацкі клуб. І тады ўжо хацелася стварыць нешта падобнае. Тым больш, што з дзяцінства падабалася рабіць мячы, шпагі. І вось пасля першага фэсту сярэдневечнай культуры ў 2000 годзе ідэя стварэння клуба акрэслілася канчаткова. Знайшліся сябры, якія мяне падтрымалі.
- З таго часу склад удзельнікаў змяніўся?
- Так, частка людзей адсеялася, але ў нас заўсёды ёсць касцяк, тых на кім усё трымаецца. У нас ёсць статут клуба; апошні дзень кожнага месяца мы збіраемся на Вечавы сход, дзе абмяркоўваем свае планы, вырашаем нейкія арганізацыйныя пытанні.
- Ці многа часу патрабуе выраб аднаго даспеха?
- Калі ёсць грошы на матэрыял і многа вольнага часу – прыкладна паўгода. Усё ж робіцца ўручную! Уявіце сабе, на адной толькі пальчатцы можа быць 50 заклёпак, а то і 70. У многіх не хапае цярпення, і людзі адыхадзяць ад гэтай справы. Таму для кожнага нашага рыцара самай першай перамогай з’яўляецца перамога над сабой – гэта самы галоўны турнір.
- Каб зрабіць даспехі патрэбны пэўныя веды, нейкія навыкі. Адкуль вы атрымоўваеце інфармацыю?
- Купляем кніжкі пра рыцарства. На першых парах помог з літаратурай Ігар Міхно. Што ж датычыцца раскрою абутку, які называецца салярэты, гэта рабіў па памяці. Проста падчас правядзення фэсту, я звяртаў увагу, як абуты рыцары, на пакрой, і стараўся запомніць. Такім жа чынам вырабляўся і металічны сабатон, які накладваецца паверх салярэт.
- А ў чым адрозненне даспехаў усходніх і заходніх воінаў сярэдневечча?
- Па ступені абароненасці і важкасці – яны прыкладна аднолькавыя. Іншая справа, што амуніцыя выбіраецца з улікам пэўных мэт. Скажам, даспехі разлічаныя толькі на абарону. Але тут можа ўлічвацца і неабходнасць у рухавасці, альбо ўлічвацца фізічны стан воіна.
- Пэўная і асаблівая сістэма рыцарскага выхавання забяспечвала некалі неабходную фізічную закалку будучых рыцараў. А ці не цяжка сучаснаму маладому чалавеку апранаць на сябе такі жалезны касцюм?
- Так, вага аднаго такога жалезнага”касцюма” каля 50 кг. І, канешне, адразу гэта крыху зрабіць складана. Я “прымяраўся” першы раз да такой вопраткі прыкладна тыдзень. Спачатку сядзеў па паўгадзіны нерухома, потым вучыўся рухацца.
- За час існавання клуба, дзе даводзілася выступаць?
- Неаднаразова даводзілася прымаць удзел у святах у Нясвіжы, Міры, Гродна, Баранавічах. Так у 2001 годзе мы прынялі удзел у першым нацыянальным рыцарскім турніры “меч Гедыміна” г. Мядзелі. У маі 2002 года была выстава даспехаў, зброі і ўбораў сярэдневечча ў Навагрудскім гістарычна-краязнаўчым музеі. У 2003 годзе клуб “Мэта” быў задзейнічаны ў фэсце культуры”Нясвіжскі замак”у Нясвіжы. У 2004 годзе прынялі ўдзел у фэсце славянскіх адзінаборстваў у Гродна. У чэрвені 2004 года падчас святкавання 960-годдзя старажытнага Навагрудка наш клуб паказваў праграму “Рыцарства жыве і сёння”. І камісія ўпраўлення культуры Гродзенскага аблвыканкама прысвоіла калектыву званне “народны”.
- Які ўзрос рыцараў клуба?
- Узрост самы розны – ад 18 да 35 гадоў.
- А якое было апошняе мерапрыемства, ў якім вы прынялі ўдзел?
- Нядаўна мы ездзілі ў Баранавічы, у мястэчку “Жамчужны” адбыўся ІІ фестываль “Жамчужны -2007” Дарэчы, іх першы фестываль праходзіў пад маім патранажам.
- Так ужо павялося ў нашым грамадстве, што звычайна слова “рыцар” асацыіруецца са словам “высакародны”. Скажы, Андрэй, а вось у тваім уяўленні, якія асноўныя рысы павінны быць у дамы рыцара?
- Я лічу, што такая жанчына павінна ўмець дараваць. Бо ідэалізаваны, рамантычны рыцар - гэта адно. А ў рэальнасці – рыцар, гэта ў першую чаргу – воін, які прымае ўдзел у баявых дзеяннях. А гэта і кроў, і,магчыма нейкія другія грахі. Таму жанчына павінна ўмець дараваць многае – а гэта можа не кожная жанчына.
- А якія турбуць найболей праблемы?
- Праблемы ў нас , канешне, ёсць. Але самыя галоўныя – гэта фінансавыя праблемы і дэфіцыт матэрыялаў. Нам патрэбны ў асноўным матэрыялы натуральныя, а выбара амаль няма. Ёсць,напрыклад, сукно, але толькі двух колераў, што зусім недастаткова. Не здабыць натуральнай шкуры - цэлая праблема.
- А што ў планах на бліжэйшы час?
- Рыхтуем збор рыцарскіх клубаў у Любчы. Магчыма, назавём гэтае свята “Любчанскі замак”. Хочам запрасіць рыцарскія клубы з Пінска, Маладзечна, Мінска, можа яшчэ аднекуль. І хто ведае,можа гэтае свята стане традыцыйным. Я яшчэ ёсць у мяне запаветная даўняя мара - змайстраваць лодку, а яшчэ лепей - тры лодкі. Паставіць іх караванам , спусціцца да Балтыкі і па Дзвіне паднацца да Полацка. І я веру, што ў хуткім часе гэтая мара здзейсніцца.
СВЯТЛАНА АБДУЛАЕВА
6 кас 2007 г.
Творчыя сустрэчы
Звычайна ў людзей са словам “музей” асацыіруюцца такія паняцці, як дакладныя дакументы, маўклівыя экспанаты і, можа, экскурсавод. І таму асабліва прыемна, што Навагрудскі гісторыка - краязнаўчы музей, акрамя свайго першаснага прызначэння – знаёміць наведвальнікаў з гісторыяй, набывае статус своеасаблівай творчай лабараторыі. Тут апошнім часам перыядычна праводзяцца творчыя сустрэчы з літаратарамі, мастакамі і г. д. Прыкметна тое, што не толькі прыезжыя госці, але і менавіта маладыя таленты нашага горада маюць магчымасць заявіць пра сябе. Для любога творцы вельмі важна, каб у яго былі слухачы ці гледачы – гэта заўсёды натхняе і стымулюе.
Так у нядзелю, 30 верасня тут адбылася творчая сустрэча з маладым (у сэнсе літаратурнага вопыту) літаратарам Міхаілам Зізюком.
Нарадзіўся Міхаіл у Петрыкаўскім раёне Гомельскаў вобласці. Скончыўшы ваеннае вучылішча ў Навасібірску і адслужыўшы пяць год у Хабараўску, пераехаў у Навагрудак. Зараз ён індывідуальны прадпрымальнік.
Першымі пробамі пяра, як прагучала ў яго прызнанні, былі казкі пра сваіх аднавяскоўцаў, якія пісаў яшчэ ў школьныя гады. Піша на беларускай і рускай мовах. У 2005 годзе газета “Звязда”, калі праводзіўся конкурс апавяданняў, надрукавала яго першае апавяданне “Цяпло яе сэрца”. У 2006 годзе ў гэтай жа газеце было надрукавана яго апавяданне “Вось такое жыццё”. На конкурс у 2007 годзе ім адпраўлены новы твор “ Горад быў поўны бэзам”. Акрамя апавяданняў, зараз Міхаіл дапрацоўвае свой раман “Выстрел отшельника”.
Працуе ён паралельна таксама і над сюжэтам дэтэктыва, які плануецца быць у трох частках. А адно з выдавецтваў павінна выпусціць напрыканцы восені яго першую кніжку. Тэмы ж літаратурных проб – гэта сучасная рэчаіснасць і фантастычныя падзеі. Усе сюжэты выдуманы - а вось многія героі - гэта узятыя з рэальнага жыцця асобы – самыя каларытныя фігуры. Некаторыя з іх – былыя супрацоўнікі Міхаіла.
Вось менавіта пра гэта ўсё і распавёў аўтар сваім слухачам.Важна і тое, што на падобныя сустрэчы прыходзіць і моладзь, хаця яе звычайна больш вабяць дыскатэкі ці кафэ. І тое, што музей становіцца месцам, якое прыцягвае не толькі сталых, але і маладых людзей - гэта радуе.
СВЯТЛАНА АБДУЛАЕВА
Subscribe to:
Posts (Atom)